Jak podaje Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego-Państwowy Zakład Higieny (NIZP-PZH) za pośrednictwem portalu szczepienia.info, w 2018 roku odnotowano ponad 40,3 tys. uchyleń od szczepień. W roku 2010 natomiast liczba ta wyniosła jedynie 3437. W związku z tym wypowiedź Czesława Hoca uznajemy za prawdziwą.

Rosnąca liczba rodziców uchylających się od szczepień

Informacje zamieszczone na portalu szczepienia.info wskazują na wyraźną tendencję wzrostową, jeśli chodzi o liczbę uchyleń dotyczących szczepień obowiązkowych. Na przestrzeni lat 2010-2018 dane te kształtowały się następująco:

•         2010: 3437 uchylających,
•         2011: 4689 uchylających,
•         2012: 5340 uchylających,
•         2013: 7248 uchylających,
•         2014: 12 681 uchylających,
•         2015: 16 689 uchylających,
•         2016: 23 147 uchylających,
•         2017: 30 090 uchylających,
•         2018: 40 342 uchylających.

Oznacza to, że pomiędzy rokiem 2010 a 2018 liczba osób uchylających się od obowiązkowych szczepień wzrosła o ponad 1000 procent.

Źródło: Szczepienia.info

Wszelkie szczegółowe dane na temat szczepień w poszczególnych latach, w tym liczby osób uchylających się, dostępne są w Biuletynach rocznych Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego (od 1999 roku).

Podstawowe fakty na temat szczepień

W Polsce panuje obowiązek szczepień ochronnych. Wykonywane są one w oparciu o ustawę o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, zgodnie z którą osoby przebywające na terytorium Polski są zobowiązane na zasadach określonych w ustawie do poddawania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym. Obowiązek szczepień ma na celu uzyskanie maksymalnej ochrony przed zakażeniem, a w dalszej perspektywie zlikwidowanie (eradykację) danej choroby zakaźnej. Na portalu szczepienia.info można przeczytać następujące uzasadnienie utrzymania obowiązku szczepień:

Tylko uodpornienie wysokiego odsetka osób, najczęściej ponad 90% uruchamia mechanizm odporności zbiorowiskowej, który gwarantuje zahamowanie krążenia drobnoustroju i ochronę osób zaszczepionych oraz tych którzy z racji stanu zdrowia lub wieku nie zostali zaszczepieni. W populacji dzieci zawsze będzie kilka procent chorujących przewlekle, niezaszczepionych ze względu na stan zdrowia lub osób, u których szczepionki są nieskuteczne. Są także dzieci, które ze względu na swój wiek są za małe aby je zaszczepić. Jeżeli szczepienia są prowadzone na masową skalę, to te dzieci mają ochronę pośrednią wynikającą właśnie z odporności zbiorowiskowej. Ponieważ otaczają ich zaszczepieni koledzy, dzieci niezaszczepione są bezpieczne. Jeżeli liczba wykonanych szczepień spadnie poniżej pewnego poziomu, właściwego dla danej choroby, to ta ochrona nie będzie skuteczna. I to właśnie zjawisko odporności zbiorowiskowej stanowi społeczne uzasadnienie obowiązku szczepień.

Szczepienia obowiązkowe wymieniane są w aktualizowanym każdego roku Programie Szczepień Ochronnych wydawanym jako Załącznik do Komunikatu Głównego Inspektora Sanitarnego.

Wyniki badań dotyczące skuteczności szczepionek można łatwo znaleźć na stronach Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, który zajmuje się m.in. monitorowaniem bezpieczeństwa leków oraz prowadzeniem Rejestru Produktów Leczniczych. Po wyszukaniu w nim wybranego leku lub szczepionki można pobrać (w formie PDF) tzw. Charakterystykę Produktu Leczniczego. Znajdują się w niej szczegółowe dane kliniczne oraz informacje na temat stosowania, przeciwwskazań, przedawkowania itp. Charakterystyka Produktu Leczniczego nie jest tym samym, co ulotka dołączona do opakowania leku.

Analogiczną  działalność w skali Unii Europejskiej prowadzi Europejska Agencja Leków (EMA – European Medical Agency). W jej wyszukiwarce należy wpisać nazwę handlową szczepionki i słowa „Charakterystyka Produktu Leczniczego”. Informacje na temat skuteczności danej szczepionki znajdują się w ChPL w punkcie 5 zatytułowanym „Działanie farmakologiczne”.

Warto wspomnieć także amerykańskie Centers for Disease Control and Prevention (CDC), na stronie którego znajdują się napisane prostym językiem informacje na temat każdej szczepionki.

Wiarygodnych informacji odnośnie szczepionek dostarczają również strony towarzystw naukowych, np. Polskiego Towarzystwa Wakcynologii czy przywołany już NIZP-PZH. Istnieje ponadto możliwość zadania indywidualnego pytania ekspertowi za pośrednictwem wydawnictwa medycznego „Medycyna Praktyczna”.

Dane epidemiologiczne o chorobach zakaźnych znaleźć można:

• na stronach NIZP-PZH w: Meldunkach o zachorowaniach (dwutygodniowych) oraz w biuletynach rocznych Choroby zakaźne i zatrucia w Polsce.
• na stronie KOROUN Krajowego Ośrodka Referencyjnego ds. Diagnostyki Bakteryjnych Zakażeń Ośrodkowego Układu Nerwowego, gdzie umieszczane są raporty z danymi na temat wykrywalności Inwazyjnej Choroby Pneumokokowej (IChP), Inwazyjnej Choroby Meningokokowej (IChM), zakażeń inwazyjnych Haemophilus influenzae.

Jeśli chodzi o całą Europę, instytucją powołaną do tego typu działalności jest Europejskie Centrum Kontroli Chorób (ECDC), systematycznie gromadzące dane o zachorowaniach rejestrowanych w krajach Unii Europejskiej. Dane te są udostępniane na stronie ECDC za pomocą narzędzia nazywającego się „atlas chorób zakaźnych”. Za jego pomocą można wybrać z rozwijanych list chorobę, zakres lat, rodzaj wskaźnika epidemiologicznego (liczba zachorowań, zapadalność, umieralność, rozkład według wieku) oraz typ zestawienia (np. mapa, tabela, wykres).

Dane z wszystkich krajów Regionu Europejskiego gromadzi również Biuro Europejskie Światowej Organizacji Zdrowia (WHO EURO). Jego jurysdykcja obejmuje 53 kraje, w tym całą Unię Europejską. Każdy kraj wypełnia standardowy Ujednolicony Formularz Rejestracji (Joint Reporting Form), za pomocą którego kraje zgłaszają dane dotyczące zachorowań oraz stan zaszczepienia.

Szczepionki a autyzm

O braku dowodów na powiązania szczepień z zachorowalnością na autyzm pisaliśmy szczegółowo w listopadzie ubiegłego roku. Lista artykułów naukowych opublikowanych w renomowanych czasopismach, które zdecydowanie wykluczają związek rozwoju zaburzeń ze spektrum autyzmu ze szczepieniami, jest także dostępna na portalu szczepienia.info.

W świetle danych NIZP-PZH wypowiedź C. Hoca należy uznać za prawdziwą. Liczba osób uchylających się od szczepień w przedziale czasowym 2010-2018 wzrosła z prawie 3,5 tys. do aż 40,3 tys. Tendencja ta jest bardzo negatywna i może przynieść tragiczne skutki w postaci zwiększenia liczby zachorowań na choroby zakaźne i towarzyszących im ciężkich powikłań.