Wypowiedź Macieja Koniecznego uznajemy za prawdziwą, ponieważ zgodnie z dostępnymi danymi wpływ COVID-19 na ogólne statystyki zgonów w Polsce pozostaje marginalny.

Porównanie liczby zgonów z lat 2019 i 2020 (styczeń-kwiecień)

Dane Rejestru Stanu Cywilnego wskazują, że ogólna liczba zgonów w 2019 roku w okresie od stycznia do kwietnia wyniosła 145 123, natomiast w analogicznym okresie w 2020 roku zmarło 142 502. Oznacza to ogólny spadek względem roku poprzedniego po zsumowaniu danych z poszczególnych miesięcy. 

Uszczegółowione porównanie poszczególnych miesięcy wskazuje, że w styczniu i w lutym zaobserwowano spadek liczby zgonów, a w marcu i kwietniu – minimalny wzrost liczby zgonów względem tych samych miesięcy w 2019 roku.

Źródło: Ministerstwo Cyfryzacji

Wydział Komunikacji Ministerstwa Cyfryzacji zaznacza, że dane za poszczególne miesiące mogą podlegać aktualizacji, stąd też w sieci można znaleźć zestawienia z nieznacznymi różnicami. Dla przykładu, zgodnie z danymi Ministerstwa Cyfryzacji za okres od 1 stycznia do 29 kwietnia, przedstawionymi w artykule portalu fact-checkingowego Konkret24, liczba zgonów w kwietniu bieżącego roku była minimalnie mniejsza od liczby zgonów w kwietniu ubiegłego roku. To na te dane prawdopodobnie powołuje się w swojej wypowiedzi Maciej Konieczny.

Dokładniejsze statystyki prezentowane są w rocznych zestawieniach.

Liczby zgonów w latach poprzednich (styczeń-kwiecień)

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego w latach poprzednich liczba zgonów w okresach styczeń – kwiecień kształtowała się następująco:

Źródło: Główny Urząd Statystyczny

Najczęstsze przyczyny przyczyny zgonów w Polsce

Ostatni raport pt. Sytuacja zdrowotna ludności Polski i jej uwarunkowania – najaktualniejszy materiał na temat przyczyn zgonów w Polsce – stworzony został przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny w 2018 roku. Wskazano w nim, że najczęstsze przyczyny zgonów w Polsce to choroby układu krążenia oraz choroby nowotworowe. Czynniki zewnętrzne (np. samobójstwa oraz wypadki komunikacyjne) znajdują się na piątym miejscu.

Dane Głównego Urzędu Statystycznego przedstawione w raporcie pt. Sytuacja demograficzna Polski do 2017 r. Urodzenia i dzietność wskazują, że w 2017 roku choroby układu krążenia i choroby nowotworowe stanowiły 70 proc. wszystkich zgonów z 402 tys. wszystkich odnotowanych przypadków na przestrzeni całego roku.

Wpływ COVID-19 na liczbę zgonów na przykładzie Polski i innych państw

Na przestrzeni ostatnich tygodni rodziły się pytania o to, czy COVID-19 będzie miał znaczący wpływ na statystykę liczby zgonów. To zależy jednak od skali epidemii, z jaką mierzą się poszczególne państwa, i szeregu innych czynników, jak na przykład zróżnicowanej metodologii raportowania zgonów spowodowanych COVID-19, odmiennej sytuacji demograficznej społeczeństw, czy w końcu – różnic w dostępie do specjalistycznej opieki medycznej.

W przypadku Polski liczba zgonów z powodu COVID-19 i innych zdarzeń związanych z epidemią nie ma dużego znaczenia statystycznego. Zgodnie ze statystykami Ministerstwa Zdrowia w marcu zmarły 33 osoby (12 marca odnotowano pierwszą ofiarę), natomiast w kwietniu kolejne 611, przez co w danych miesiącach nie zaobserwowano znacznych różnic wpływających na całkowitą liczbę zgonów względem analogicznych okresów styczeń-kwiecień w latach poprzednich. 

W wielu państwach, gdzie skala epidemii była większa, zaobserwowano jednak wyraźny wpływ COVID-19 na wzrost liczby zgonów. Poniżej przedstawiamy przykłady takich krajów.

Włochy

Włoski urząd statystyczny ISTAT odnotował znaczący wzrost liczby zgonów w okresie od 20 lutego (dnia pierwszego odnotowanego zgonu) do 31 marca 2020 roku względem średniej z lat 2015-2019. Statystyki wskazują, że w latach 2015-2019 roku umierało średnio 65 592 osób, zaś w 2020 zgonów było 90 946.

Francja

Francuski urząd statystyczny INSEE podaje, że w okresie marzec-kwiecień 2020 roku zaobserwowano wzrost liczby zgonów o 25 proc. względem 2019 roku i 16 prov. względem 2018 roku. Liczba zgonów w okresie marzec-kwiecień w poszczególnych latach wynosiłą kolejno: 128 833 zgonów (2020), 102 785 zgonów (2019) oraz 110 841 zgonów (2018).

Źródło: https://www.insee.fr/

Źródło: https://www.insee.fr/

Hiszpania

Hiszpański publiczny instytut badawczy Carlos III Health Institute na wykresach prezentuje gwałtowny wzrost ogólnej liczby zgonów w okresie od 13 marca do 22 maja o 55 proc. względem oczekiwanej średniej liczby zgonów. W danym przedziale czasowym zmarło 120 851 osób, choć w warunkach bez epidemii zakładano średnio 77 tys. zgonów, stąd też obecnie notuje się nadmiar o około 43 tys. zgonów. 

Źródło: https://momo.isciii.es/

W każdym z opisanych przypadków zaprezentowane nadmiary/wzrosty nie muszą być tożsame ze wszystkimi odnotowanymi ofiarami COVID-19, choć pozostają w ścisłym związku przyczynowo-skutkowym z epidemią i jej przebiegiem w danym państwie. Należy mieć na uwadze zgony wynikające z chorób współistniejących, niecodzienne warunki funkcjonowania służby zdrowia w okresie epidemii i inne czynniki.

Podsumowanie

W Polsce w okresie od stycznia do końca kwietnia zaobserwowano spadek ogólnej liczby zgonów w porównaniu z 2019 rokiem. Co prawda, w trakcie trwania samej pandemii, czyli od marca, odnotowano jej minimalny wzrost w porównaniu z marcem i kwietniem 2019 roku, jednak w dalszym ciągu wpływ COVID-19 na statystyki całkowitej liczby zgonów w Polsce pozostaje marginalny. Dzieje się tak przede wszystkim ze względu na inną skalę epidemii niż w pozostałych państwach. 

W wielu krajach, w których epidemia przebiegała gorzej, zaobserwowano drastyczny wzrost liczby zgonów, co może wynikać zarówno ze zgonów powodowanych przez COVID-19, jak i pozostałych procesów związanych z epidemią.