20 listopada na stronie The Digital Forensic Research Lab (DFRLab) – organizacji, która zajmuje się badaniem ekosystemu informacji i dezinformacji – ukazał się raport na temat facebookowych fanpage’y, które były wykorzystywane do zwiększania poparcia politycznego Platformy Obywatelskiej (PO) i atakowania Prawa i Sprawiedliwości (PiS) przed wyborami 15 października 2023 roku.

Publikacja powstała w ramach projektu monitorowania wyborów prowadzonego przez Polish Election Watch. W ramach prac nad raportem zidentyfikowano 29 powiązanych ze sobą facebookowych stron, które publikowały treści na rzecz promocji PO i ataków na PiS. Zamieszczane tam informacje można określić mianem „nieautentycznego udostępniania informacji”. Jak określa regulamin Facebooka, są to:

Polska polityka i nieuczciwe praktyki w mediach społecznościowych

We wstępie do raportu zauważono, że w Polsce już wcześniej obserwowano nietransparentne wykorzystywanie kont w mediach społecznościowych do prowadzenia działań politycznych. Na przykład w maju 2019 roku Facebook usunął siatkę kont, która była związana z PiS – tj. próbowała wzmacniać poparcie dla partii rządzącej, a jednocześnie atakowała ugrupowania opozycyjne.

Z kolei w sierpniu 2019 roku wiceminister sprawiedliwości Łukasz Piebiak musiał zrezygnować ze swojego stanowiska ze względu na to, że ujawniono jego zaangażowanie w prowadzenie kampanii nękania sędziów krytycznych wobec PiS. 

29 fanpage’y i ich działania na Facebooku – poparcie PO i ataki na PiS

Dzięki przeprowadzonym analizom DFRLab zidentyfikowało 29 profili publicznych, które miały być zaangażowanie w udzielanie poparcia dla PO i atakowanie partii rządzącej przed wyborami w Polsce. Wpisy zamieszczane na profilach nie wyróżniały się w sposób znaczący. Zgodnie z treścią raportu działania profili wydawały się standardowe: obejmowały typowe ataki polityczne oraz polityczną propagandę. 

Najwięcej uwagi w raporcie DFRLab poświęciło nie samemu publikowaniu wpisów o treści politycznej, ale temu, że profile próbowały ukrywać pochodzenie zamieszczanych informacji. Wskazane profile podzielono na trzy kategorie w zależności od ich transparentności:

• pierwsza grupa fanpage’y w swoich nazwach lub opisach wyraźnie sugerowała poparcie dla PO, a do tego często nastroje przeciwne PiS;
• druga grupa fanpage’y nie miała wyraźnych odniesień, które wskazywały poparcie dla PO i antypatię do PiS, ale zamieszczały takie treści;
  
• trzecia grupa fanpage’y na podstawie nazwy i opisów wydawała się apolityczna, ale zamieszczała te same polityczne treści co pozostałe dwie kategorie.

Wszystkie te facebookowe strony publikowały te same materiały w ramach tzw. crosspostowania, które pozwala na zamieszczeniu tej samej informacji na wielu powiązanych stronach na raz. Jak zauważono: większość tych stron na krótko przed wyborami zmieniła zdjęcia profilowe na logotypy w kształcie serca używane przez PO w czasie kampanii.

Brak przejrzystości przy publikacji wpisów i możliwe powiązania z PO

W raporcie DFRLab podkreślono, że wielokrotnie zdarzało się, że facebookowe profile z siatki 29 kont publicznych publikowały te same treści w jednakowym czasie, a w niektórych przypadkach informacje były zapożyczane bezpośrednio z portalu Crowd Media.

Żadna z 29 stron nie deklarowała oficjalnych powiązań przy publikacji wpisów, co rodzi pytania o przejrzystość ich działalności. W raporcie DFRLab zauważono, że przy korzystaniu z usługi crosspostowania na Facebooku strony muszą być oficjalne i jasno powiązane, a pochodzenie materiału wideo powinno być wyraźnie oznaczone.

W dodatku wpisy z profilu SokzBuraka były crosspostowane również przez regionalne profile zwolenników Platformy Obywatelskiej. Były to: Platforma Obywatelska Błonie, Platforma Obywatelska Łomianki i Platforma Obywatelska Nowy Dwór Mazowiecki.

Co warte podkreślenia – problemem nie były treści zamieszczane przez strony, a stopień, w jakim ukrywano poszczególne powiązania między nimi. Na tym tle ciekawy okazał się profil Platforma Obywatelska Nowy Dwór Mazowiecki, który działa jako strona organizacji politycznej i jest powiązany z oficjalną stroną partii. Jak podano w raporcie: „może to oznaczać, że osoby stojące za SokzBuraka i powiązanymi z nią stronami były również potencjalnie powiązane z partią, co najmniej na poziomie lokalnym, i mogły nawet zarządzać jej stronami na Facebooku”. 

Niektóre facebookowe fanpage’e z siatki 29 profili publikowały treści w ogóle niezwiązane z tematyką deklarowaną w nazwie i opisach. Na przykład profil Wolne Miasto Wołomin opisywał się jako „poświęcony miastu Wołomin”, jednak treści, które publikował, były związane z polityką (w tym treści za PO i przeciw PiS). Podobnie działo się w przypadku profili takich jak Emeryci, Renciści i Pacjenci czy Dramat w LOT.