Fake news w pigułce

7 stycznia 2024 roku na Facebooku, TikToku oraz YouTube opublikowano krótki film z udziałem Jerzego Jaśkowskiego, lekarza zawieszonego w prawach wykonywania zawodu. W nagraniu można usłyszeć m.in.: „leczenie grypy jest bardzo proste. Wystarczy wziąć […] 10 tabletek węgla medycznego. Co 5 godzin, tak długo aż kupka będzie czarna. I jeszcze potem dwa razy” [czas nagrania 00:01]. Do tego wskazano, że „w ciągu 30 – najdalej 48 godzin – jesteśmy zdrowi” [czas nagrania 00:27]. 

fot. Facebook

Na nagranie na Facebooku zareagowało ponad 18 tys. osób, a 4,5 tys. udostępniło go na swoich tablicach. Niektórzy z komentujących pisali, że zastosowali się do wskazanych porad. Jeden z użytkowników podał: „Wypróbowałem- działa. Wszystko w temacie”.

Nie ma dowodów na to, że węgiel aktywny może wyleczyć grypę

W filmie podano, że „leczenie grypy jest bardzo proste. Wystarczy wziąć – ja mówię o osobniku dorosłym o masie ok. 70-80 kg – wystarczy wziąć 10 tabletek węgla medycznego. Co 5 godzin, tak długo aż kupka będzie czarna. I jeszcze potem dwa razy” [czas nagrania 00:01]. Z nagrania wynika, że jest to możliwe, dlatego że „po pierwsze objawy, które występują, czyli wysoka temperatura, dreszcze i tak dalej, nie są związane z samym wniknięciem wirusa do naszego organizmu, ale są związane z walką naszego organizmu z wirusem i powstawaniu toksyn” [czas nagrania 00:32].

Węgiel aktywny (nazywany też aktywowanym lub leczniczym) nie jest lekarstwem, które stosuje się jako skuteczny środek w leczeniu grypy. W ramach zatwierdzonego użycia w Polsce można stosować go w razie biegunki, niestrawności, wzdęć, a także – przy porozumieniu z lekarzem – w razie zatrucia lekami lub innymi substancjami chemicznymi. W charakterystyce produktu leczniczego nie wspomina się o węglu aktywnym jako o środku do leczenia grypy czy innych infekcji wirusowych lub bakteryjnych.

Nie ma podstaw, by uznać, że węgiel leczniczy spowoduje usunięcie jakiekolwiek patogenu z organizmu w trakcie choroby, ale w pewnym stopniu może pomóc złagodzić objawy ze strony układu pokarmowego, które potencjalnie towarzyszą chorobie. Trzeba pamiętać też o tym, że węgiel aktywny może powodować pewne efekty uboczne.

Zgodnie z charakterystyką produktu niekiedy jego przyjęcie może wiązać się z zaburzenia w żołądku i jelitach, co prowadzi do wymiotów, zaparć czy biegunki. Nie odnotowano przypadków przedawkowania, ale duża ilość substancji może powodować zaparcia.

Czy ozdrowienie można przypisać zastosowaniu węgla aktywowanego? 

W niektórych badaniach [1, 2, 3] testowano użyteczność węgla aktywnego przeciw wirusom i bakteriom, ale wyniki co najwyżej sugerowały – ale nie potwierdzały – możliwy pozytywny efekt. W celu udowodnienia skuteczności leków w wybranych zastosowaniach jest niezbędne przeprowadzenie badań klinicznych na dużych grupach badawczych, które udowodnią korzyści oraz bezpieczeństwo określonych dawek substancji w leczeniu.

To naturalne, że w przypadku grypy większość osób (pomijając grupy ryzyka) wraca do zdrowia w ciągu od kilku dni do mniej niż dwóch tygodni. W ramach ostrożnego podejścia i w obliczu braku dokładnych wyników badań dobrze jest przyjąć, że poprawa stanu zdrowia w ciągu 48 godzin od zastosowania węgla aktywnego może być niezwiązana z działaniem tej substancji.