Kontekst wypowiedzi

Na antenie stacji TVN24 dnia 2 maja 2021 roku odbyła się debata „Czas decyzji. Bitwa o Rzeszów”, w której udział wzięli kandydaci na urząd prezydenta tego miasta. Jedno z pytań dotyczyło ochrony zdrowia, a dokładniej – centralizacji szpitalnictwa. Ubiegający się o fotel prezydenta Rzeszowa Grzegorz Braun sprzeciwił się takiemu rozwiązaniu. Krytykując system usług medycznych w czasie pandemii, stwierdził, że w ciągu ostatniego roku w Polsce mieliśmy do czynienia z ponad 100 tys. nadmiarowych zgonów.

Liczba nadmiarowych zgonów w Polsce w ostatnim roku

Nadmiarowe zgony (nadmierna śmiertelność) to różnica między liczbą zgonów w danym okresie a średnią liczbą zgonów w analogicznych okresach w ostatnich kilku latach.

Dane na temat zgonów znajdziemy na stronach Ministerstwa Cyfryzacji, opracowywane są one na podstawie informacji zawartych w Rejestrze Stanu Cywilnego. Obejmują przypadki śmierci na terytorium Polski, dla których sporządzony został akt zgonu. Publikowane są dane zarówno według tygodni zgonu, jak i według miesięcy. Baza danych jest kompletna dla lat 2016-2020, statystyki z 2015 roku są dostępne dopiero od września.

Najnowsza aktualizacja danych tygodniowych dokonana została 4 maja i zawiera dane z pierwszych 17 tygodni bieżącego roku (za ostatni, 17. tydzień, są to jedynie dane częściowe). W związku z tym, że Grzegorz Braun mówił o okresie ostatniego roku w kontekście nadmiarowych zgonów, porównaliśmy ostatnie 52 tygodnie z analogicznym okresem w latach ubiegłych. Ponieważ rok 2020 miał dodatkowy tydzień, ostatni rok na potrzeby porównania obejmuje okres od początku 18. tygodnia roku 2020 (27 kwietnia) do końca 16. tygodnia obecnego roku (czyli 25 kwietnia). Natomiast analogiczny okres z lat 2016-2020 jest liczony od początku 17. tygodnia do końca tygodnia 16.

Liczba zmarłych w kolejnych latach przedstawia się następująco:

• od kwietnia 2020 roku do kwietnia 2021 roku: 526 930,
• od kwietnia 2019 roku do kwietnia 2020 roku: 406 731,
• od kwietnia 2018 roku do kwietnia 2019 roku: 406 279,
• od kwietnia 2017 roku do kwietnia 2018 roku: 407 439,
• od kwietnia 2016 roku do kwietnia 2017 roku: 401 588.

Średnia z lat 2016-2020 wynosi zatem 405 509 zmarłych – o ponad 121 tys. mniej niż w okresie ostatnich 12 miesięcy. W kolejnych latach, w pierwszych 16 tygodniach roku miało miejsce:

• rok 2021: 181 325 zgonów,
• rok 2020: 133 025 zgonów,
• rok 2019: 136 020 zgonów,
• rok 2018: 142 600 zgonów,
• rok 2017: 139 218 zgonów,
• rok 2016: 126 056 zgonów.

Licząc tylko pierwszych 16 tygodni tego roku, możemy zaobserwować ponad 45 tys. nadmiarowych zgonów w stosunku do średniej z poprzednich 5 lat, która wynosi 135,4 tys. zmarłych.

Liczba zgonów w ujęciu miesięcznym została zaktualizowana 12 kwietnia. Ostatnim miesiącem, który został uwzględniony w zestawieniu, jest marzec 2021 roku. Tylko w ciągu pierwszych trzech miesięcy bieżącego roku w Polsce zmarły 139 683 osoby, natomiast od kwietnia 2020 roku do marca 2021 roku miały miejsce 510 074 zgony. W analogicznym okresie w poprzednich latach dochodziło do:

• od kwietnia 2019 roku do marca 2020 roku: 408 184 zgonów,
• od kwietnia 2018 roku do marca 2019 roku: 408 904 zgonów,
• od kwietnia 2017 roku do marca 2018 roku: 412 421 zgonów,
• od kwietnia 2016 roku do marca 2017 roku: 390 636 zgonów.

Nadmiarowe zgony według „Financial Times”

Z szacunków brytyjskiego dziennika „Financial Times” wynika, że licząc od momentu, kiedy stwierdzono w naszym kraju 100 pierwszych przypadków zakażenia koronawirusem, do 11 kwietnia 2021 roku liczba nadmiarowych zgonów wyniosła 100 308. W ujęciu procentowym nastąpił wzrost o 22 proc.

Dane Ministerstwa Zdrowia 

W opublikowanym 9 lutego 2021 roku raporcie Ministerstwo Zdrowia analizuje nadmiarowe zgony w roku 2020. Z publikacji wynika, że w ubiegłym roku zmarło w Polsce 67,1 tys. osób więcej niż w roku 2019. Na podstawie prognoz demograficznych Eurostatu resort oszacował, że nadwyżka wobec spodziewanej liczby zgonów wyniosła w 2020 roku ok. 62 tys. zgonów. Nadwyżkę tę wygenerowały przede wszystkim zgony, które miały miejsce między październikiem a grudniem ubiegłego roku.

Spośród przyrostu liczby zgonów w 2020 roku względem roku ubiegłego 43 proc. stanowiły zgony z powodu COVID-19, zaraportowane przez Stacje Sanitarno-Epidemiologiczne. Co więcej, 27 proc. nadwyżki to zgony u pozostałych osób, u których w przeszłości zdiagnozowano zakażenie SARS-CoV-2, a ich zgon mógł wynikać z późniejszych powikłań po przejściu infekcji. W ostatnim kwartale roku 2020 liczba zgonów zwiększyła się we wszystkich kategoriach wiekowych, jednak zdecydowana większość nadwyżki spowodowana została rosnącą liczbą zgonów wśród osób starszych – zarówno w kategorii 61-80 lat, jak i powyżej 80. roku życia.

Więcej na temat nadmiarowych zgonów pisaliśmy w analizach dotyczących wypowiedzi Adriana Zandberga, Donalda Tuska, a także Michała Szczerby.