Kosiniak-Kamysz docenia rolników

Lider Polskiego Stronnictwa Ludowego podczas wizyty w programie „Rzecz o Polityce” został zapytany o sytuację polskich rolników. Podkreślił, że sytuacja na wsiach jest obecnie trudna, a wiele gospodarstw upada.

Polityk zaznaczył, że jest wdzięczny każdemu rolnikowi, który uprawia ziemię i hoduje zwierzęta, pomimo tego, że praca ta nie zawsze jest opłacalna. Przypomniał, że prawdziwych rolników jest już coraz mniej, a dzisiaj na wsiach jedynie 8 proc. mieszkańców czerpie środki do życia z rolnictwa.

Na łamach Demagoga analizowaliśmy już sytuację zawodową mieszkańców wsi (tutaj). Poniżej zapoznasz się natomiast z nowymi danymi na ten temat.

Tylko co dziesiąte gospodarstwo zajmuje się rolnictwem

Fundacja na rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa opublikowała niedawno raport „Polska Wieś 2022. Raport o stanie wsi”. Wynika z niego (s. 140), że gospodarstwa domowe rolników stanowią ok. 8 proc. gospodarstw domowych na wsi.

Zgodnie z definicją Głównego Urzędu Statystycznego gospodarstwo domowe rolników to takie, którego wyłącznym lub przeważającym źródłem utrzymania jest dochód z użytkowanego gospodarstwa indywidualnego w rolnictwie.

Poza tym część mieszkańców wsi czerpie dochody z pracy na własny rachunek (7,4 proc.), a także z innych źródeł dochodu (1,8 proc.).

Co dziesiąty mieszkaniec wsi pracuje na roli

Autorzy raportu (s. 69) przytaczają wyniki badania CBOS z 2021 roku, które sugerują, że wśród mieszkańców wsi 17 proc. osób pozyskuje główne dochody z gospodarstwa rolnego.

W poprzednich edycjach raportu wynik ten był zbliżony do 10 proc., a wynikłą rozbieżność autorzy wyjaśniają tym, że w badaniu CBOS nie wzięto pod uwagę emerytów i rencistów. Po uwzględnieniu wszystkich mieszkańców wsi odsetek osób utrzymujących się z roli powinien być zbliżony do 10 proc.

Co istotne, ponad połowa osób zarabia na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony (54 proc.). 16 proc. badanych deklarowało pracę na umowie na czas określony, a 3 proc. pracowało na umowie zlecenie lub o dzieło. 6 proc. mieszkańców wsi zarabia na własnej działalności gospodarczej.

Gospodarstwa rolnicze czerpią dochód z różnych źródeł

Użytkowanie gospodarstwa rolnego nie oznacza, że jego mieszkańcy czerpią dochód tylko z roli. W 2020 roku (s. 146 raportu) tylko co trzecie gospodarstwo domowe na wsi spełniało kryterium gospodarstwa rolników, których przeważającym źródłem utrzymania było rolnictwo.

Pozostałe 70 proc. gospodarstw – pomimo użytkowania roli – znaczną część dochodu czerpało z innych źródeł. Drugie podstawowe źródło utrzymania stanowi praca najemna, często wykonywana poza wsią. W 2020 roku dochód z pracy najemnej pozyskiwało 44,5 proc. gospodarstw. Dochód z działalności pozarolniczej to 14,6 proc., a emerytury i renty to 29,0 proc. dochodów.

Zauważalna jest zależność pomiędzy wielkością gospodarstwa a źródłem dochodów. Gospodarstwa o mniejszej powierzchni pozyskują więcej dochodów z innych źródeł i to w nich częściej podejmowana jest decyzja o likwidacji gospodarstwa.

Postępująca dezagraryzacja wsi

Przez pojęcie dezagraryzacji rozumiemy proces, w którym rolnictwo traci na znaczeniu w rozważaniach dotyczących struktur gospodarczych i społecznych, przykładowo przez spadek udziału rolnictwa w gospodarce narodowej i wytwarzaniu PKB.

W 2010 roku działalność rolnicza składała się na 12,9 proc. dochodów mieszkańców wsi. Oznacza to, że w ciągu 10 lat nastąpił spadek o ok. ¼.

Polska na tle Unii Europejskiej

Według danych Eurostatu z 2016 roku średni odsetek zatrudnienia w rolnictwie na poziomie unijnym wyniósł 4,2 proc. Polska z ówczesnym wynikiem 10,1 proc. uplasowała się na czwartym miejscu. Najbardziej rolnicze państwa w Unii Europejskiej to Rumunia (23 proc. zatrudnienia), Bułgaria (17,5 proc.) oraz Grecja (10,7 proc.).

Eurostat podkreśla, że rolnictwo pozostaje zawodem rodzinnym oraz zdominowanym przez mężczyzn – tylko  co czwarta osoba zatrudniona w tym sektorze była kobietą, a niemal 90 proc. osób pracujących na roli to właściciele ziemscy lub ich rodziny. Ponadto rolnicy starzeją się, a tylko co dziesiąty farmer w 2016 roku miał mniej niż 40 lat.

Migracja z miasta na wieś

Jedną z przyczyn spadku odsetka osób utrzymujących się z pracy rolnej może być rosnąca liczba osób, które przeprowadzają się z miasta na wieś. W XX wieku kierunek migracji był odwrotny (ludzie ze wsi wyruszali do miast), jednak od 2001 roku nastąpiła zmiana w tym zakresie. Mieszkańcy ci trudnią się zwykle inną pracą niż ta na roli.

W 2020 roku na wsiach ubyło 152,2 tys. osób, ale równocześnie napłynęło 187,6 tys. nowych. Oznacza to przyrost o 35,4 tys. mieszkańców. Autorzy raportu zauważają (s. 141), że w ciągu 10 lat (od 2011 do 2020 roku) saldo migracji na wieś pozostawało dodatnie. Na wsiach przybyło 305 tys. osób, w czasie gdy ludność miast zmniejszyła się o 350 tys. osób.

Wśród przyczyn przepływu ludności podkreśla, się, że mieszkanie na wsi stało się modne, a jednocześnie tańsze. Na taką zmianę mogą decydować się np. młode małżeństwa, których nie stać na mieszkanie w dużym mieście.