Debata nad odwołaniem ministra Czarnka

Podczas 35. posiedzenia Sejmu, które odbyło się 21 lipca, jeden z punktów obrad dotyczył wniosku o wyrażenie wotum nieufności wobec ministra edukacji i nauki Przemysława Czarnka. Głos w dyskusji i w obronie szefa edukacji zabrał premier Mateusz Morawiecki, który na samym początku stwierdził, że:

Jeden z argumentów podnoszony przez Prezesa Rady Ministrów odnosił się do wyników osiąganych przez polskich uczniów w międzynarodowych badaniach. Jednym z takich badań jest PISA, w którym mieliśmy odnotować poprawę w trzech głównych kategoriach. Warto w tym miejscu podkreślić, że najnowsze badanie PISA zostało przeprowadzone w roku 2018, a więc w okresie kiedy stanowisko ministra edukacji zajmowała Anna Zalewska. Poza tym badanie PISA w dużej mierze obejmowało uczniów uczęszczających jeszcze do szkół gimnazjalnych. Jak możemy przeczytać w raporcie Instytutu Badań Edukacyjnych:

Badania PISA

Badanie PISA (Programme for International Student Assessment/Program Międzynarodowej Oceny Umiejętności Uczniów) jest organizowane przez Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) i przedstawicieli krajów członkowskich od 2000 roku. PISA jest największym, międzynarodowym badaniem uczniów na świecie, prowadzonym co trzy lata w państwach członkowskich OECD oraz kilkudziesięciu innych krajach. Badanie przeprowadzane jest zawsze wśród uczniów, którzy w roku poprzedzającym jego realizację ukończyli 15 lat.

Starannie dobrane zadania odnoszą się do różnych aspektów wiedzy i umiejętności w obrębie trzech dziedzin:

• rozumienie czytanego tekstu (reading literacy),
• rozumowanie matematyczne (mathematics literacy),
• rozumowanie w naukach przyrodniczych (science literacy).

Każda z tych dziedzin, co dziewięć lat, stanowi główny obszar badawczy, co oznacza, że uczniowie rozwiązują większą liczbę zadań z jednego zakresu, a to pozwala na uzyskanie pogłębionego obrazu  wiedzy i umiejętności.

Badania PISA w 2015 roku

Ok. 540 tys. uczniów, spośród ok. 29 mln piętnastolatków w 72 krajach, wzięło udział w badaniu w 2015 roku. Wyniki polskich uczniów z trzech podstawowych kategorii były następujące:

• czytanie ze zrozumieniem: 506 pkt. (średnia OECD: 493 pkt.),
• matematyka: 504 pkt. (średnia OECD: 490 pkt.),
• nauki przyrodnicze: 501 pkt. (średnia OECD: 493 pkt.).

Porównując nasz wynik do państw Unii Europejskiej, w 2015 roku w czytaniu ze zrozumieniem zostaliśmy wyprzedzeni przez trzy państwa (Finlandię, Irlandię i Estonię), a w matematyce przez pięć państw (Estonię, Holandię, Danię, Finlandię i Słowenię). Z kolei w naukach przyrodniczych zajęliśmy 10. pozycję wśród państw unijnych.

Co istotne, zarówno pod względem odsetka najlepszych, jak i najsłabszych uczniów, wynik Polski jest lepszy niż przeciętny rezultat w tym zakresie państw OECD, z wyjątkiem odsetka uczniów najlepszych w czytaniu i interpretacji.

Z badania sprzed 6 lat wynika również, że chłopcy w Polsce osiągnęli lepsze wyniki w matematyce (przewaga chłopców zwiększyła się z 4 pkt. do 12 pkt.) i naukach przyrodniczych, a dziewczęta przodowały w czytaniu ze zrozumieniem (różnica na korzyść dziewcząt wynosiła 30 pkt.).

Badanie PISA 2018

W 2018 roku w badaniu PISA uczestniczyło ok. 600 tys. spośród ok. 32 mln piętnastolatków z 79 państw. Wyniki polskich uczniów w 2018 roku były lepsze niż w poprzedniej edycji badania:

• czytanie ze zrozumieniem: 512 pkt. (średnia OECD: 487 pkt.),
• matematyka: 516 pkt. (średnia OECD: 489 pkt.),
• nauki przyrodnicze: 511 pkt. (średnia OECD: 489 pkt.).

Wynik Polski w czytaniu ze zrozumieniem uplasował nas na 10. miejscu na świecie i 4. miejscu w UE. Wysoko uplasowaliśmy się także w matematyce – ponownie 10. miejsce na świecie, a w UE wyprzedziła nas tylko Estonia. Natomiast w naukach przyrodniczych znaleźliśmy się na 11. miejscu w całym zestawieniu oraz na 4. pozycji w UE.

Analogicznie jak w poprzednim badaniu odnotowano znaczącą różnicę w umiejętności rozumienia czytanego tekstu między dziewczętami a chłopcami. W Polsce poniżej poziomu drugiego (uważane za wyznacznik umiejętności uczniów do skutecznej nauki i docierania informacji) znalazł się co piąty 15-latek i tylko co dziesiąta 15-latka. W przypadku matematyki chłopcy osiągnęli lepszy rezultat o 5 pkt. (w poprzednim badaniu o 12 pkt.), co nie jest jednak uważane za dużą różnicę. W naukach przyrodniczych młode Polki i młodzi Polacy osiągnęli identyczny wynik, jednakże odsetek chłopców poniżej poziomu drugiego był większy niż u dziewcząt.

Artykuł powstał w ramach projektu „Fakty w debacie publicznej”, realizowanego z dotacji programu „Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy”, finansowanego z Funduszy EOG.