Strona główna Wypowiedzi Polska bez niezależnej instytucji fiskalnej. Jako jedyna w UE

Polska bez niezależnej instytucji fiskalnej. Jako jedyna w UE

Polska bez niezależnej instytucji fiskalnej. Jako jedyna w UE

Andrzej Domański

Minister Finansów
Platforma Obywatelska

Polska jest ostatnim krajem Unii Europejskiej, który nie ma organu, który patrzyłby na proces przygotowania budżetu, zewnętrznego organu, niezależnego organu. Polska jest, de facto, zobowiązana, by taką Radę Fiskalną powołać.

Campus Polska Przyszłości, 25.08.2024

Prawda

Wypowiedź uznajemy za zgodną z prawdą, gdy:  

  • istnieją dwa wiarygodne i niezależne źródła (lub jedno, jeśli jest jedynym adekwatnym z punktu widzenia kontekstu wypowiedzi) potwierdzające zawartą w wypowiedzi informację, 
  • zawiera najbardziej aktualne dane istniejące w chwili wypowiedzi, 
  •  dane użyte są zgodnie ze swoim pierwotnym kontekstem.

Sprawdź metodologię

Campus Polska Przyszłości, 25.08.2024

Prawda

Wypowiedź uznajemy za zgodną z prawdą, gdy:  

  • istnieją dwa wiarygodne i niezależne źródła (lub jedno, jeśli jest jedynym adekwatnym z punktu widzenia kontekstu wypowiedzi) potwierdzające zawartą w wypowiedzi informację, 
  • zawiera najbardziej aktualne dane istniejące w chwili wypowiedzi, 
  •  dane użyte są zgodnie ze swoim pierwotnym kontekstem.

Sprawdź metodologię

  • Zgodnie z przyjętą pod koniec kwietnia 2024 roku dyrektywą Rady UE państwa członkowskie są zobowiązane do utworzenia niezależnych instytucji fiskalnych (art. 8a).
  • Ministerstwo Finansów przygotowało projekt ustawy o Radzie Fiskalnej, która w założeniu ma powstać w 2026 roku. Jej zadaniem będzie opiniowanie ustawy budżetowej oraz prognoz makroekonomicznych. 
  • 26 państw UE ma niezależne instytucje fiskalne. Są one zrzeszone w organizacji EUIFI. Na liście członków brakuje instytucji z Polski.
  • Raport Banku Światowego przygotowany we współpracy z polskim Ministerstwem Finansów potwierdza, że Polska jest ostatnim państwem UE bez niezależnej instytucji fiskalnej (s. 6).

MF: Rada Fiskalna ruszy od 2026 roku

Z końcem maja 2024 roku w Rządowym Centrum Legislacji pojawił się projekt ustawy o Radzie Fiskalnej. Przewiduje on utworzenie ciała o charakterze ekspercko-doradczym, które będzie opiniować najważniejsze dokumenty budżetowe. Zgodnie z planem Rada rozpocznie pracę w 2026 roku.

O powołaniu Rady podczas Campus Polska Przyszłości mówił Andrzej Domański [czas nagrania: 28:25]. Minister finansów powiedział, że Polska jest zobowiązana do jej utworzenia. Dodał, że jesteśmy ostatnim państwem w Unii, w którym nie ma zewnętrznego organu nadzorującego przygotowanie budżetu.

Rada Fiskalna to unijny standard

Zgodnie z unijną dyrektywą z 8 listopada 2011 roku w sprawie wymogów dla ram budżetowych państw członkowskich (2011/85/UE) reguły fiskalne państw powinny być „oparte na wiarygodnej i niezależnej analizie przeprowadzanej przez niezależne organy lub organy, które są funkcjonalnie niezależne od władz budżetowych państw członkowskich” (pkt. 16).

Pod koniec kwietnia bieżącego roku weszły w życie przepisy dyrektywy Rady UE 2024/1265, które zmieniły dyrektywę 2011/85/UE. Nowe przepisy zobowiązują państwa do utworzenia niezależnych instytucji fiskalnych (art. 8a). Ich zadaniem jest m.in. sporządzanie, ocenianie lub zatwierdzanie rocznych i wieloletnich prognoz makroekonomicznych oraz ocenianie zgodności, spójności i skuteczności krajowych ram budżetowych. 

Przedtem taki obowiązek dotyczył tylko państw strefy euro i opierał się na innym akcie prawnym – na rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 473/2013. 

opinii prawnej przygotowanej na potrzeby pracy nad projektem ustawy o Radzie Fiskalnej wskazano, że za powołaniem takiej Rady przemawia też fakt, że Polska jest stroną Traktatu o stabilności, koordynacji i zarządzaniu w unii gospodarczej i walutowej.

Polska nie ma swojej niezależnej instytucji fiskalnej

Europejskie odpowiedniki Rady Fiskalnej są wspólnie zrzeszone w ramach EUIFI (EU Independent Fiscal Institutions). Na liście członków znajdziemy instytucje z 26 państw UE – brakuje tylko podmiotu z Polski.

We współpracy z polskim Ministerstwem Finansów Bank Światowy w czerwcu 2025 opublikował raport, który ma wesprzeć Polskę w utworzeniu niezależnej instytucji fiskalnej (ang. IFI – independent fiscal institution). Z przeprowadzonej w nim analizy porównawczej wynika, że Polska jest jedynym państwem UE bez takiego organu (s. 6).

Struktura, organizacja i funkcja takiej instytucji mocno różni się w zależności od państwa (s. 21). W niektórych krajach (np. w Szwecji, CzechachBułgarii) jest to organ złożony z przedstawicieli środowisk akademickich, którzy zajmują się recenzowaniem polityki rządu.

Za to we Włoszech czy w Hiszpanii IFI podlega parlamentarnemu biuru budżetowemu, choć ma zapewnioną niezależność od władzy legislacyjnej. W jeszcze innym modelu jest to grupa złożona z reprezentantów różnych środowisk – niemiecka Rada Doradcza dla Rady Stabilności zrzesza przedstawicieli rządu, instytutów badawczych, Landów oraz organizacji funduszy społecznych.

Co planuje MF? Pomysł na radę ekspercką

projektu ustawy wynika, że w skład polskiej Rady wejdzie 7 osób (art. 9). Po jednej osobie do tej instytucji będą desygnowali:

  • prezydent, 
  • minister finansów,
  • Najwyższa Izba Kontroli, 
  • sejmowa komisja do spraw budżetu,
  • przedstawiciele związków zawodowych,
  • przedstawiciele pracodawców,
  • przedstawiciele samorządów.

Kadencja członków będzie trwała 6 lat (art. 10). Zgodnie z art. 14 w jej trakcie członkowie nie będą mogli zajmować żadnych innych stanowisk i podejmować działalności zarobkowej lub publicznej (poza pracą naukową, dydaktyczną lub autorską).

Co będzie należało do zadań Rady Fiskalnej? Zgodnie z nazwą – głównie doradzanie. Projekt ustawy precyzuje (art. 4), że będzie to m.in.: 

  • opiniowanie prognoz makroekonomicznych wykorzystywanych na potrzeby opracowania projektu ustawy budżetowej i projektu średniookresowego planu budżetowo-strukturalnego,
  • opiniowanie projektu ustawy budżetowej,
  • ocenianie krajowych ram budżetowych.

Wspieraj niezależność!

Wpłać darowiznę i pomóż nam walczyć z dezinformacją, rosyjską propagandą i fake newsami.

*Jeśli znajdziesz błąd, zaznacz go i wciśnij Ctrl + Enter

Pomóż nam sprawdzać, czy politycy mówią prawdę.

Nie moglibyśmy kontrolować polityków, gdyby nie Twoje wsparcie.

Wpłać

Dowiedz się, jak radzić sobie z dezinformacją w sieci

Poznaj przydatne narzędzia na naszej platformie edukacyjnej

Sprawdź!