Rząd: wysokie ceny prądu to wina UE

Prąd w Polsce zaczyna drożeć. Od początku stycznia obowiązują nowe taryfy za energię elektryczną dla gospodarstw domowych zatwierdzone przez prezesa Urzędu Regulacji Energetyki. Według wyliczeń Polskiego Komitetu Energii Elektrycznej przeciętne gospodarstwo domowe zapłaci miesięcznie ok. 21 zł więcej.

Polski rząd winę za podwyżki zrzuca przede wszystkim na koszty wynikające z polityki klimatycznej Unii Europejskiej. W tym roku na cenę energii składają się w 8 proc. koszty wynikające z zobowiązań wobec UE, a także aż w 59 proc. koszty uprawnień do emisji CO₂.

Mateusz Morawiecki podkreślał w grudniu ub.r., że problem wysokich cen wynika przede wszystkim z nieprawidłowego działania europejskiego systemu handlu uprawnieniami do emisji dwutlenku węgla. Jego zdaniem system stał się narzędziem spekulacji. Podobnie na ten temat wypowiadał się wiceminister Sasin, twierdzący, że „handel prawami do emisji to zysk dla najbogatszych, a obciążenia dla krajów, które tak jak Polska dynamicznie się rozwijają”.

Do tematu odniosła się Katarzyna Lubnauer w programie „7. Dzień tygodnia w Radiu ZET”. Posłanka podkreśliła, że Polska bardzo dużo zarabia na sprzedaży uprawnień, a do naszego budżetu w ubiegłym roku wpłynęło aż 25 mld zł z tego programu. Zdaniem byłej przewodniczącej Nowoczesnej rząd miał obowiązek przeznaczyć tę kwotę na rzecz obniżek cen energii.

System handlu emisjami

Unijny system handlu uprawnieniami do emisji CO2 (EU ETS) przewija się często w wypowiedziach polityków na temat energetyki. O tym, jak zmieniały się ceny uprawnień, przeczytasz w analizach wypowiedzi Janusza Kowalskiego (tutaj i tutaj) oraz Jacka Ozdoby. Natomiast w tym artykule dowiesz się, ile PGE płaci za emitowanie CO₂.

System EU ETS jest systemem pułapów i handlu. Polega na wprowadzeniu limitu łącznych emisji niektórych gazów cieplarnianych emitowanych przez instalacje objęte systemem (m.in. w energochłonnych sektorach przemysłu, przez producentów energii i linie lotnicze). 

Z czasem limit ten jest obniżany, co sprawia, że łączne emisje spadają. W ramach wyznaczonego pułapu firmy otrzymują lub kupują uprawnienia do emisji, którymi mogą handlować zgodnie ze swoimi potrzebami.

Ograniczenie całkowitej liczby dostępnych uprawnień do emisji gwarantuje, że mają one pewną wartość. Co roku każde przedsiębiorstwo musi umorzyć liczbę przydziałów wystarczającą na pokrycie jego całkowitych emisji. W przeciwnym wypadku nakładane są na nie wysokie grzywny.

Jeżeli przedsiębiorstwo zmniejszy swoje emisje, może zatrzymać dodatkowe uprawnienia w celu pokrycia swoich potrzeb w przyszłości albo sprzedać je innemu przedsiębiorstwu, któremu tych uprawnień zabrakło.

Na rynku uprawnień przedsiębiorstwa handlują najczęściej w postaci kontraktów terminowych na emisję dwutlenku węgla. Dzieje się to na giełdach, np. ICE w Londynie i EEX w Lipsku. 

Polska w 2020 roku sprzedała najwięcej uprawnień w UE

Polityka klimatyczna UE mogła przyczynić się do wzrostu cen prądu, jednakże system handlu emisjami przyniósł ostatnimi czasy Polsce rekordowe zyski.

Polska jest również beneficjentem specjalnego „mechanizmu solidarnościowego”, w ramach którego przejściowo otrzymujemy pewną pulę bezpłatnych uprawnień do emisji dla instalacji wytwarzających energię elektryczną. Ma to wspomóc nasze państwo w modernizacji sektora energetycznego.

Ministerstwo Klimatu i Środowiska chwaliło się, że do 2020 roku skorzystało z tego 110 instalacji, bilansując 264,6 mln uprawnień do emisji o szacunkowej wartości 4,65 mld euro.

Ze sprawozdania rocznego z wykonania budżetu za 2020 rok możemy dowiedzieć się, że Polska pozyskała istotne dochody ze sprzedaży uprawnień do emisji. Państwo zarobiło na tym łącznie 12,12 mld zł.

Z danych Europejskiej Agencji Środowiskowej możemy dowiedzieć się, że w 2020 roku Polska sprzedała najwięcej uprawnień do emisji. Na aukcjach wyprzedaliśmy zezwolenia na emisje łącznie 130 mld ton CO₂. Na kolejnych miejscach znalazła się Wielka Brytania (111 mln sprzedanych uprawnień), Niemcy (107,5 mln) i Włochy (52,5 mln).

Wykres przedstawiający liczbę sprzedanych uprawnień do emisji CO₂. Źródło: Europejska Agencja Środowiskowa

W poprzednich latach pierwsze miejsce w liczbie sprzedanych uprawnień przypadało Niemcom. Polska od 2017 roku zaczęła pojawiać się na podium na trzecim miejscu, w 2019 roku wskoczyła na drugą lokatę, a rok później osiągnęła najwyższy wynik. Dane za rok 2021 nie są jeszcze dostępne

W 2021 roku budżet zarobił jeszcze więcej

Nie dysponujemy jeszcze danymi Europejskiej Agencji Środowiskowej na temat liczby sprzedanych przez poszczególne państwa uprawnień. Nie jest również dostępne jeszcze pełne sprawozdanie z wykonania budżetu za rok 2021 i nie możemy w nim zweryfikować polskich zarobków z handlu w ramach EU ETS.

Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami (KOBiZ) poinformował w grudniu 2021 roku, że w ciągu roku na aukcjach sprzedano łącznie 105 mld polskich uprawnień typu EUA oraz 114 tys. uprawnień EUAA. Pierwsze z nich dotyczą uprawień przemysłowych, a drugie – lotniczych.

W Internecie przewija się informacja o tym, że Polska na sprzedaży uprawnień zyska w 2021 roku ok. 25 mld zł. Napisał o tym Dziennik Gazeta Prawna (DGP), na który z kolei powołał się OKO.press. Wyliczenia w DGP przedstawione przez członka Fundacji WWF wskazywały, że Polska do listopada miała zarobić 23,7 mld zł, a do końca roku kwota ta sięgnie 25 mld zł (artykuł ukazał się 2 grudnia).

Na potrzeby analizy skorzystaliśmy z publikowanego przez NBP średniego kursu euro za cały 2021 roku (w zaokrągleniu 4,57 zł). Po przewalutowaniu polski budżet zyskał ok. 25,56 mld zł.