Oświata w słabym stanie? Piontkowski odbija piłeczkę

W związku z niedawno procedowanym projektem ustawy o zmianie ustawy o prawie oświatowym w Sejmie ponownie debatowano nad polskim szkolnictwem. Pojawiły się nawet głosy mówiące o tym, że obecny stan oświaty jest pewnego rodzaju „czarnogrodem oświatowym”.

Dariusz Piontkowski, stając w obronie działań rządu, zwrócił uwagę na obecną kwotę przeznaczoną na oświatę z subwencji oraz wskazał, że w 2023 roku wyniesie ona 64,4 mld zł. Wytknął również Platformie Obywatelskiej, że za ich rządów doszło do jedynej tego typu sytuacji za czasów III RP, że subwencja oświatowa w danym roku była niższa niż w roku poprzednim.

Jak jest ustalana subwencja oświatowa?

Zgodnie z ustawą o systemie oświaty z dnia 7 września 1991 roku część oświatowa subwencji ogólnej jest ustalana w celu finansowania zadań oświatowych realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego (jst). Subwencja oświatowa jest najistotniejszym źródłem finansowania wydatków na oświatę, a z roku na rok te nakłady są coraz większe.

To, ile wynosi część oświatowa subwencji ogólnej, jest ustalane każdego roku w ustawie budżetowej. Środki te są rozdzielane pomiędzy gminy, powiaty oraz województwa według algorytmu publikowanego co roku przez ministra edukacji.

Ile wynosiła subwencja oświatowa w poszczególnych latach?

Według analizy wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej z 2021 roku część oświatowa subwencji ogólnej była najwyższa w historii i liczyła aż 52 222,8 mln zł. Zgodnie z naszymi obliczeniami subwencja ta zwiększyła się za rządów Prawa i Sprawiedliwości o prawie 26 proc. (w stosunku do 2016 roku).

Rekord wartości subwencji oświatowej za rządów PO-PSL padł w 2015 roku. Wynosiła ona wówczas 40 376 935 tys. zł. W latach 2010–2015 subwencja wzrosła o 15 proc.

Na rok przed oddaniem władzy przez koalicję PO-PSL doszło do pierwszej (według dostępnych danych sięgających 1995 roku) sytuacji, w której subwencja była niższa niż w roku poprzednim (39 499,6 mln zł w 2014 roku i 39 509,2 mln zł w 2013 roku).

Wysokość subwencji oświatowej od 1999 roku przedstawia poniższy wykres.

Subwencje oświatowe przed 1999 rokiem

Od 1 stycznia 1999 roku w Polsce obowiązuje 3-stopniowy podział administracyjny, obejmujący gminy, powiaty i województwa. Zgodnie z Prawem oświatowym (art. 11) do zadań gminy należą przede wszystkim sprawy dotyczące przedszkoli i szkół podstawowych. Powiaty zajmują się szkołami ponadpodstawowymi, specjalnymi i sportowymi. Samorządy województw są natomiast odpowiedzialne m.in. za publiczne placówki doskonalenia nauczycieli i biblioteki pedagogiczne.

Przed 1999 rokiem subwencję oświatową otrzymywały wyłącznie gminy. W późniejszych latach kwoty te były ustalane przez ministra edukacji narodowej w formie rozporządzenia. 

W raportach NIK dostępne są dane za lata 1995–1998. W tych latach subwencja oświatowa dla gmin kształtowała się w sposób następujący: 

• rok 1995: 2 195,0 mln zł,
• rok 1996: 6 890,8 mln zł,
• rok 1997: 8 427,4 mln zł,
• rok 1998: 9 497,9 mln zł.

W sprawie pozyskania danych od 1991 roku zwróciliśmy się do Ministerstwa Finansów, jednak otrzymana odpowiedź nie zawierała informacji koniecznych do weryfikacji wypowiedzi. 

Szczegółowe wyliczenia dotyczące wysokości subwencji oświatowej w latach 1995–2021, wraz ze źródłami, znajdziesz tutaj.