Analiza w pigułce

Mimo że od czasów pandemii minęło już trochę czasu — pierwszy przypadek zakażenia wirusem SARS-CoV-2 w Polsce odnotowano ponad 5 lat temu — koronawirus jest wciąż aktualnym tematem nieprawdziwych przekazów (1, 2, 3).

W połowie lutego na Facebooku udostępniono materiał ze strony Magna Polonia, w którym mowa o tym, że „masowo znikają artykuły »naukowe « popierające pandemię i szczepionki”. Według autorów postu ma być to dowód m.in. na bezsensowność obostrzeń wprowadzanych w czasie pandemii.

Źródło: Facebook.com, 19.02.2025 r.

Post polubiło ponad pół tysiąca osób, a ponad 200 czytelników go udostępniło. W komentarzach nie brakowało słów aprobaty dla informacji zawartych we wpisie [pisownia oryginalna]: „No właśnie! Tyle są warte »naukowe « badania! Poszkodowanych nie da się przeliczyć na pieniądze!”.

Jakie badania wycofano? Część z nich była przeciwna szczepionkom

W artykule Magna Polonia czytamy, że: „od 17 lutego bieżąca baza danych Retraction Watch »Retracted coronavirus (COVID-19) papers « zawiera listę 505 badań, które zostały wycofane”. Zgodnie z informacjami z tekstu usunięte badania miały poruszać takie tematy, jak: „diagnozowanie przypadków COVID, leczenie szpitalne i skutki szczepionek, a także terapię, maseczki, przyłbice, dystans społeczny i blokadę gospodarki”.

Przejrzeliśmy publikacje, które znalazły się na wspomnianej przez autorów stronie Retraction Watch. Część z wycofanych artykułów to opisy badań, w których starano się dowieść, że szczepionki są szkodliwe, a obostrzenia – wprowadzone, by uchronić przed rozprzestrzenianiem wirusa – były bezsensowne.

Wśród przykładów usuniętych artykułów wymienić można m.in. tekst pt. „Szczepienie mRNA przeciwko COVID-19 a rozwój zapalenia mięśnia sercowego potwierdzonego rezonansem magnetycznym układu sercowo-naczyniowego”. Jeszcze na etapie recenzji zauważono, że autorzy znacznie zaniżyli liczbę podanych dawek szczepionki. Niedoszacowanie skutkowało zawyżeniem liczby zachorowań. Badanie wycofano, jeszcze zanim jego wyniki zostały opublikowane.

Inny artykuł, który znalazł się na wspomnianej liście Retraction Watch, zatytułowano: „Maski na twarz w erze COVID-19: Hipoteza zdrowotna”. Autorzy publikacji stwierdzili, że noszenie maseczek może być szkodliwe dla zdrowia i nieskuteczne w obronie przed wirusem oraz że powinno  unikać się ich stosowania. W uzasadnieniu wycofania publikacji czytamy, że: „Komitet Redakcyjny uznał, że hipoteza autora jest myląca” z kilku powodów – jeden z nich sformułowano w następujący sposób:

Retraction Watch nie określa powodu wycofania badań

Na stronach udostępniających badania naukowe stosuje się rozróżnienie na „article withdrawal” oraz „article retraction”. Oba terminy oznaczają wycofanie publikacji, jednak z różnych przyczyn.

Określenie „article withdrawal” odnosi się do sytuacji, w której tekst został wycofany, ponieważ doszło do błędu redakcyjnego lub edytorskiego, ale sam materiał pomyślnie przeszedł proces recenzji. Z kolei termin „article retraction” stosuje się, kiedy doszło do poważniejszego naruszenia, np. artykuł zawiera błędne dane lub praca jest plagiatem.

Na liście są również badania, które ponownie opublikowano

Tym samym wśród publikacji, które znalazły się na stronie Retraction Watch, znajdziemy materiały, które wycofano, ponieważ stanowiły jedynie wczesną wersję artykułu, ale które później ponownie pojawiły się na stronie, oraz artykuły, które wycofano jedynie dlatego, że zostały błędnie uznane za duplikat innego opublikowanego tekstu.

Z tego względu w zestawieniu znajdziemy również badania potwierdzające skuteczność szczepionek czy mówiące o prawdziwych konsekwencjach zakażenia wirusem SARS-CoV-2. Przykładem może być tekst pt. „6-miesięczne konsekwencje COVID-19 u pacjentów wypisanych ze szpitala: badanie kohortowe”, który rzeczywiście wycofano po komentarzu zaniepokojonego czytelnika.

Z jakich jeszcze powodów wycofuje się badania?

Fakt, że na stronie Retraction Watch znalazło się ponad 500 publikacji dotyczących tematu pandemii COVID-19 nie świadczy o tym, że zalecenia, które wprowadzano, by zapobiec zakażeniom, były bezsensowne czy że szczepionki zagrażają zdrowiu. Badania są wycofywane z różnych powodów. Szczegółowy opis procedury article retraction znajdziemy m.in. na stronie Elsevier, jednego ze światowych wydawnictw naukowych.

Publikacja może zostać wycofana, jeśli wystąpi przynajmniej jedna z przesłanek wymienionych przez wydawnictwo publikujące artykuły naukowe. Poniżej przedstawiamy kilka powodów wycofywania publikacji:

• ustalenia autorów publikacji są niewiarygodne,
• praca jest plagiatem,
• doszło do konfliktu interesów, który w opinii redaktora mógłby mieć istotny wpływ na interpretację pracy lub zalecenia redaktorów i/lub recenzentów,
• wyniki zostały wcześniej opublikowane w innym miejscu i nie zostało to odpowiednio zaznaczone lub autorzy nie mieli zgody na ponowną publikację,
• istnieją dowody na manipulowanie cytatami.

Oznacza to, że artykuły nie zawsze zostają wycofane ze względu na błędne wnioski, mylące wyniki badań czy źle przyjęte założenia. Czasem o wycofaniu jakiegoś artykułu decyduje np. naruszenie praw autorskich.

Szczepionki są bezpieczne i pomogły w walce z pandemią

Szczepienia przeciwko COVID-19 stanowią bezpieczną i skuteczną formę ochrony. Choć nie gwarantują całkowitej odporności na zakażenie, to – według Centers for Disease Control and Prevention (CDC) – znacząco zmniejszają ryzyko ciężkiego przebiegu choroby, powikłań oraz zgonu.

Zgodnie z danymi Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) od momentu wprowadzenia szczepionek przeciw COVID-19 w grudniu 2020 roku liczba zgonów spowodowanych wirusem SARS-CoV-2 spadła o co najmniej 57 proc. W samej Europie szczepienia uratowały życie ponad 1,4 mln osób.

Przekaż nam 1,5% podatku!

Wesprzyj nas, przekazując 1,5% podatku na kontrolę polityków. Wpisz w PIT: KRS 0000615583

Sprawdź jak przekazać!