[Aktualizacja 19.01.2024] Z początkiem 2024 roku nazwę oceny „częściowy fałsz” zmieniliśmy na „częściowa prawda”. Z tego powodu nazwę oceny zmieniliśmy także w opublikowanych wcześniej analizach wypowiedzi.

„Cud” na stacjach paliw

Od 1 stycznia 2023 roku zgodnie z wymaganiami KE rząd przywrócił podatek VAT na gaz. Jednak zamiast wymaganego min. 5 proc. powrócono do 23 proc., o czym pisaliśmy w innej naszej analizie. Wraz ze wzrostem stawki VAT na gaz zwiększyła się także stawka VAT na paliwa. W 2022 roku wynosiła ona 8 proc., od 1 stycznia br. – 23 proc.

Wraz z nadejściem nowego roku politycy opozycji przewidywali nagły wzrost cen na stacjach paliw. Do wzrostu cen nie doszło, co spowodowało falę krytyki w stronę Orlenu (1, 2, 3) oraz doprowadziło do złożenia przez Konfederację zawiadomienia do UOKiK. Politycy opozycji zarzucają Orlenowi sztuczne zawyżanie cen paliw w 2022 roku.

Orlen zawyżał ceny paliw! Zawiadamiamy UOKiK. https://t.co/RCJOFOyyk3

— Konfederacja (@KONFEDERACJA_) January 2, 2023

Z kolei poseł Lewicy Tomasz Trela zapowiedział, że złoży wniosek o zbadanie tej sprawy do Najwyższej Izbie Kontroli.

VAT na paliwo od stycznia wzrósł z 8% do 23%. Cena na stacjach pozostała bez zmian. To znaczy, że PiS i Obajtek w 2022 zarabiali na nas ok. 1 zł ekstra na każdym litrze. Kto, kiedy i na czyje polecenie podejmował te decyzje. Składam wniosek do @NIKgovPL o kontrolę w tej sprawie.

— Tomasz Trela (@poselTTrela) January 1, 2023

Do tej sytuacji odniosła się także Izabela Leszczyna w programie „Kawa na ławę”, przedstawiając, jak Polska prezentuje się pod względem siły nabywczej pieniądza przy zakupie paliwa za średnią pensję.

Jak wygląda siła nabywcza wraz z początkiem stycznia?

Na Twitterze, na podstawie danych Eurostatu za rok 2021, swoje obliczenie przedstawił ekonomista Sławomir Kalinowski. Z treści tweeta wynika, że Polska faktycznie znajduje się na 5. od końca miejscu, a za nami są kraje wymienione przez Izabelę Leszczynę. Fakt ten sugeruje, iż to najprawdopodobniej ten tweet stanowił źródło inspiracji wypowiedzi posłanki KO.

Obalamy kolejny mit rządzących: Czy na pewno w Polsce jest najtańsze Euro95?
Ile można było kupić Euro95 za przeciętne wynagrodzenie roczne?@PiotrMuller #dementi #gospodarka pic.twitter.com/TGJ8I820eK

— Sławomir Kalinowski (@Skalinskalin) January 4, 2023

Problem polega na tym, że dane Eurostatu podane są w kwotach brutto, które nie mają przełożenia na badanie siły nabywczej pieniądza, ponieważ są – w zależności od kraju członkowskiego – objęte różnym stawkami podatku. Kolejnym problemem jest to, że uwzględniono zarobki, które są wartościami sumarycznymi dla całego roku, zamiast pensji miesięcznych netto. 

Polska na 19. miejscu w UE

Na potrzeby analizy skorzystaliśmy z cen paliw podanych na stronie GlobalPetrolPrices.com (stan na 2 stycznia 2023 roku) i wybraliśmy najpopularniejszy wariant benzyny, czyli 95. Do wyliczeń przyjęliśmy dane o przeciętnych wynagrodzeniach w poszczególnych krajach. Tam, gdzie to konieczne, dokonywaliśmy obliczeń na pensje netto za pomocą kalkulatorów wynagrodzeń w wersji podstawowej (bez uwzględniania ulg itp.).

Zarówno ceny paliw, jak i zarobki uwzględniliśmy w lokalnej walucie (w przypadku Chorwacji wynagrodzenie zostało przewalutowane na euro po kursie z dnia 10 stycznia). W przypadku niektórych państw nie dysponujemy danymi nowszymi niż koniec roku 2021. Dla każdego państwa wskazaliśmy datę, z której pochodzi informacja o średnim wynagrodzeniu. Dane zebraliśmy tutaj.

Według naszych wyliczeń Polska w tym zestawieniu znajduje się na 19. miejscu, z możliwością zakupu ok. 766 litrów paliwa za średnie wynagrodzenie netto. Gorzej od nas wypadają:

• Chorwaci (685 l – najnowsze dane Chorwackiego Biura Statystycznego o przeciętnym wynagrodzeniu pochodzą z października 2022 roku i są podawane w kunach, od 1 stycznia br. Chorwacja jest członkiem strefy euro),
• Słowacy (656 l),
• Rumuni (651 l),
• Łotysze (631 l),
• Grecy (585 l),
• Portugalczycy (579 l),
• Węgrzy (531 l),
• Bułgarzy (483 l).

Na podium znaleźli się: Luksemburczycy (2 608 l), Duńczycy (2 072 l) i Irlandczycy (1 744 l). Wspomniani przez Izabelę Leszczynę Słoweńcy zajmują 13. miejsce w UE z możliwością zakupu ok. 1 061 l benzyny.

Odpowiedź rządu i prezesa Orlenu

Do problemu cen paliw odniósł się ostatnio na swoim Twitterze poseł PiS Przemysław Drabek, przytaczając, ile za najniższą krajową można było kupić paliwa w 2022, a ile w 2012 roku.

Płaca minimalna PO – 263 litry paliwa.
Płaca minimalna PIS – 459 litrów paliwa !#DrogaPlatforma marzy o paliwie za 10 zł/l bo wyznaje jedną zasadę – im gorzej dla 🇵🇱 tym lepiej dla opozycji żerującej na negatywnych emocjach! #PatoOpozycja pic.twitter.com/GRKxNltZHO

— Przemysław Drabek (@DrabekBB) January 4, 2023

4 stycznia w programie „Gość Wydarzeń” do tego tematu odniósł się prezes Orlenu Daniel Obajtek, sugerując, że obecnie za najniższą krajową w Polsce (która obecnie wynosi 3 490 zł brutto) jesteśmy w stanie kupić 531 litrów benzyny. Podane przez Daniela Obajtka wynagrodzenie nie jest jednak wynagrodzeniem „na rękę”. W rzeczywistości wynosi ono ok. 2 709 zł, co daje nam przy cenie paliwa z 2 stycznia 2023 roku (6,53 zł/l) ok. 415 l benzyny.