Cytat źle się zestarzał? Trzaskowski zwraca uwagę na kontekst

– Najgorsze, co może być, to ten sam rząd, ten sam prezydent z jednej partii – mówił tuż po pierwszej turze wyborów prezydenckich w 2020 roku Rafał Trzaskowski [czas nagrania: 08:55]. Wtedy konkurował z Andrzejem Dudą, starającym się o drugą kadencję. 

Teraz różne konta w mediach społecznościowych przypominają mu te słowa (np. 1, 2, 3). Zwracają uwagę, że jeśli kandydat Koalicji Obywatelskiej zostanie prezydentem, to w Polsce ponownie szef rządu i głowa państwa będą z tej samej partii.

Słowa Trzaskowskiego przypomniał też Karol Paciorek, który rozmawiał z prezydentem Warszawy na kanale „Imponderabilia”. Polityk w odpowiedzi zwrócił uwagę na kontekst swoich słów. Jego zdaniem Andrzej Duda był w pełni zależny od Jarosława Kaczyńskiego. Na poparcie tej tezy dodał, że jego dawny konkurent odmówił podpisania tylko dwóch ustaw.

Ile ustaw obozu PiS zawetował Duda?

Sprawdziliśmy, ile razy od 12 listopada 2015 roku (od kiedy zaczął obradować Sejm, w którym większość miała Zjednoczona Prawica) do 29 czerwca 2020 roku (kiedy Rafał Trzaskowski wypowiedział przytoczone wyżej słowa) prezydent Duda odmówił podpisania ustawy. 

Zgodnie z informacjami zebranymi na oficjalnej stronie internetowej prezydenta, w tym okresie zawetował on pięć ustaw.

• 12 lipca 2017 roku zawetował nowelizację ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych (o której uchwalenie wnosił rząd Beaty Szydło).
• 31 lipca 2017 roku zawetował nowelizację ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa (którą wniósł rząd Beaty Szydło).
• Również 31 lipca 2017 roku zawetował ustawę o Sądzie Najwyższym (którą wnieśli posłowie Zjednoczonej Prawicy).
• 30 marca 2018 roku zawetował ustawę degradacyjną (którą wniósł rząd Mateusza Morawieckiego).
• 16 sierpnia 2018 roku zawetował nowelizację Kodeksu Wyborczego (którą wnieśli posłowie Zjednoczonej Prawicy).

To więcej ustaw, niż wskazał Rafał Trzaskowski. Jak wynika z zestawienia, które przygotowaliśmy w październiku 2024 roku, Andrzej Duda w trakcie swojej prezydentury zawetował łącznie dziewięć ustaw wniesionych przez polityków obozu, z którego się wywodzi.

Jak wypada Duda na tle innych prezydentów?

Dziewięć zawetowanych ustaw to wyższy wynik w porównaniu z innymi prezydentami Polski rządzącymi po 1989 roku. Na drugim miejscu znalazł się Aleksander Kwaśniewski, który również został dwukrotnie wybrany na prezydenta. Przez dwie kadencje zawetował pięć ustaw swojego obozu. 

Warto w takich porównaniach uwzględnić, że prezydent nie zawsze może wetować ustawy swojego obozu, bo nie zawsze jego partia ma większość w parlamencie i w rządzie. W latach 1997–2001 Kwaśniewski nie miał premiera ze swojej partii. Szefem rządu był wtedy Jerzy Buzek, wywodzący się z Akcji Wyborczej Solidarność.

Weźmy pod uwagę weta tylko z jednej kadencji Sejmu, w czasie której Kwaśniewski współrządził z Sojuszem Lewicy Demokratycznej (2001–2005). Było ich tyle samo co w pierwszej kadencji Sejmu, w której Duda współrządził z PiS – czyli pięć. 

Dlaczego Duda wetował ustawy swojego obozu? Pierwsze weto

Pierwsze weto Dudy dotyczyło nowelizacji ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych (RIO). Według deklaracji rządu miała ona powstrzymywać samorządy od nadmiernego zadłużania się. 

Prezydent uznał jednak, że przepisy, zgodnie z którymi negatywna opinia RIO umożliwiała natychmiastowe odwołanie lub zawieszenie organów władzy samorządowej (np. s. 12), to nadmierna ingerencja w ich samodzielność.

Weta w sprawach związanych z sądownictwem

Z kolei zawetowana nowelizacja ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa (KRS) pozbawiała sędziów prawa wyboru swoich przedstawicieli do KRS i oddawała ją Sejmowi. Prezydent chciał, aby posłowie decydowali w tej sprawie większością 3/5 głosów. Ostatecznie Duda zgodził się, aby w nowym projekcie, który sam zaproponował, zapisać, że jeśli Sejm nie wybierze członka KRS większością 3/5 głosów, wystarczy bezwzględna większość (s. 5).

W przypadku weta do ustawy o Sądzie Najwyższym (SN) prezydent zwracał uwagę, że daje ona zbyt dużą władzę ministrowi sprawiedliwości. Zakładała ona, że wszyscy sędziowie, z wyjątkiem sędziów wskazanych przez ministra, przejdą oni w stan spoczynku (art. 87). 

Andrzej Duda zaproponował za to własną ustawę, uchwaloną w grudniu 2017 roku, która zakładała przejście w stan spoczynku sędziów, którzy ukończyli 65 lat (art. 111). Taki wiek osiągnęła wtedy Pierwsza Prezes SN Małgorzata Gersdorf. Zgromadzenie Ogólne Sędziów SN, przeciwne przerwaniu jej kadencji, podjęło uchwałę, w której uznało, że Gersdorf powinna być Pierwszą Prezes do kwietnia 2020 roku. 

Weta za równym traktowaniem i za proporcjonalnością w wyborach

Kolejne weto dotyczyło tzw. ustawy degradacyjnej. Na mocy jej przepisów osoby, które w latach 1943-1990 w imię totalitarnej ideologii komunistycznej „sprzeniewierzyły się polskiej racji stanu”, miały stracić stopnie wojskowe.

Prezydent m.in. zwrócił uwagę, że zgodnie z przepisami tej ustawy członkowie Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego, w tym np. zdobywca kosmosu Mirosław Hermaszewski, tracili stopnie wojskowe z mocy prawa (art. 2). Pozostałym osobom, w tym np. zbrodniarzom z okresu stalinizmu, przysługiwać miało prawo przedstawienia dowodów (art. 10). Zdaniem Andrzeja Dudy przepisy powinny równo traktować wszystkich, którzy popełniali niedopuszczalne czyny.

W przypadku weta do nowelizacji Kodeksu wyborczego prezydent stwierdził, że zbyt daleko odbiega ona od zasady proporcjonalności wyborów do Parlamentu Europejskiego. Oznacza ona, że komitet biorący udział w podziale mandatów powinien dostać taką ich część, jaki odsetek głosów zdobył w wyborach. 

Ordynacja wyborcza do Parlamentu Europejskiego w porównaniu z innymi wyborami w Polsce jest najbardziej proporcjonalna. Posłowie PiS proponowali ją jednak uprościć i dodać do niej zasadę, zgodnie z którą w każdym okręgu wybiera się co najmniej trzech posłów. Jak obliczali eksperci, doprowadziłoby to do wzmocnienia dwóch największych komitetów kosztem tych mniejszych.

Demagog współpracuje z kanałem „Imponderabilia”

W ramach współpracy z Karolem Paciorkiem, prowadzącym kanał „Imponderabilia”, sprawdzamy wypowiedzi kandydatów na prezydenta – gości jego kanału. Skróty naszych analiz zobaczysz na nagraniu rozmowy z kandydatem. Ich pełne wersje przeczytasz na naszej stronie.

Program Fact-Checking and Countering Disinformation: Poland’s 2025 Presidential Election jest prowadzony przez Stowarzyszenie Demagog dzięki wsparciu EMIF zarządzanemu przez Calouste Gulbenkian Foundation. Wyłączna odpowiedzialność za wszelkie treści wspierane przez European Media and Information Fund (EMIF) spoczywa na autorach i niekoniecznie musi odzwierciedlać stanowisko EMIF i Partnerów Funduszu, Calouste Gulbenkian Foundation i European University Institute.

Przekaż nam 1,5% podatku!

Masz prawo do prawdy. Pomóż nam ją chronić!

Wesprzyj nas