W naszej analizie zebraliśmy dla was wybrane przykłady zmian w tematyce treści publikowanych przez aktorów szerzących dezinformację. Zwroty w kreowanych przez nich narracjach są skorelowane czasowo z koncentracją wojsk rosyjskich przy granicy z Ukrainą, a następnie dokonaną 24 lutego inwazją Rosji na Ukrainę. Wraz z rosnącym ryzykiem wojny, a następnie faktyczną agresją, podmioty te stopniowo przekierowywały swój przekaz w stronę dezinformacji wojennej, rezygnując z udostępniania treści antyszczepionkowych.

Przedmiot analizy

Narrację dotychczas związaną z pandemią i tematami okołomedycznymi zastąpiło rozbudzanie strachu przed uchodźcami, podważanie istnienia wojny i ukazywanie jej jako światowego spisku i medialnej kreacji.

W analizie skupiliśmy się na czterech wybranych aktorach szerzących dezinformację: 

• profil GlosGminny.pl na Facebooku,
• blog kancelarii Lega Artis,
• grupa facebookowa Nie szczepimy się,
• kanał na komunikatorze Telegram Wiadomości z Czasów Ostatecznych.

Wszystkie z powyższych kanałów dezinformacyjnych publikowały treści związane z negowaniem pandemii koronawirusa (1, 2, 3, 4), a wraz z atakiem Rosji na Ukrainę rozpoczęły publikację fałszywych treści dotyczących wojny (1, 2, 3, 4). 

Szerzona przez te podmioty dezinformacja wojenna dotyczy głównie: 

• usprawiedliwiania przyczyn rosyjskiej agresji na Ukrainę, co ma na celu przedstawienie inwazji jako logicznie i moralnie uzasadnionej, a także ma ukazać Rosję jako ofiarę wojny, a nie jej sprawcę,
• rzekomego spisku globalnej elity, którą obwinia się za wywołanie wojny, co również ma za zadanie umniejszyć odpowiedzialność Rosji za wojnę,
• negowania wojny i przedstawiania jej jako tworu medialnego, co z kolei umniejsza rzeczywisty obraz wojny i tragiczną sytuację ukraińskiej ludności cywilnej, 
• działań wojennych ukazywanych jako plan przejęcia kontroli nad ludzkością, 
• dezinformacji dotyczącej etnicznego pochodzenia uchodźców, co ma na celu kwestionowanie tego, że do Polski przybywają prawdziwi uchodźcy z Ukrainy, a nie migranci ekonomiczni z obcych kręgów kulturowych,
• antagonizowania uchodźców i podsycania napięć społecznych poprzez fałszywe twierdzenia dotyczące rzekomego „uprzywilejowania” uchodźców z Ukrainy, a także poprzez spiskowe przekazy odnoszące się do rzekomo zaplanowanych zmian ludnościowych Polski.

GlosGminny.pl

GlosGminny.pl to profil na Facebooku obserwowany przez 120 tys. użytkowników. Strona ta w czasie pandemii publikowała posty o charakterze dezinformacyjnym. Zweryfikowane przez nas fake newsy, które udostępniał ten profil, znajdziesz pod tym linkiem.

Wbrew opisowi profil nie zajmuje się bynajmniej „najnowszymi wiadomościami z Twojego regionu”. W trakcie pandemii COVID-19 skupiał się on na szerzeniu dezinformacji wokół tego zagadnienia. Treści tam publikowane sugerowały między innymi, że pandemia koronawirusa jest eksperymentem medycznym, służy depopulacji i jest zorganizowanym programem przejęcia kontroli nad ludzkością. 

Eksperyment medyczny 

Profil ten od dłuższego czasu publikuje dezinformacyjne posty sugerujące, że program szczepień przeciwko koronawirusowi jest eksperymentem medycznym. Zweryfikowaliśmy te doniesienia w tym artykule. 

Program przejęcia kontroli

Ponadto GlosGminny.pl udostępnił rozmowę z Judy Mikovits, w której powielane są fałszywe informacje dotyczące koronawirusa. Między innymi program szczepień i technologię 5G przedstawiają jako plan przejęcia zdalnej kontroli nad człowiekiem, co sprawdziliśmy w tej analizie.

Depopulacja 

Profil ten przedstawiał pandemię jako zaplanowaną operację mającą na celu depopulację, udostępniając dezinformacyjny post strony 3 Dni Ciemności linkujący do tekstu prezentującego szereg treści dezinformacyjnych. Pisaliśmy o tym tutaj. 

Rosyjska inwazja

Z zebranych przez nas przykładów wynika, że GłosGminny.pl skupia się na udostępnianiu grafik i postów innych profili, aby zniekształcać obraz faktycznych kryzysów. Motywacją tych działań jest najprawdopodobniej próba stworzenia przekonania o panującym światowym spisku, który jest skrywany przez elitę i tuszowany przez media. 

Zmiana narracji

Jednym z pierwszych postów o nowej narracji, który ukazał się na profilu GlosGminny.pl, była grafika przedstawiająca nowy program TVP Info, pt. „Rosyjska agresja na Ukrainę”, jako „nowy serial”.

Jej celem było ukazanie rosyjskiej agresji jako „zastępczego tematu”, który ma wzbudzać strach odbiorców podobnie jak wcześniej „plandemia i szczypawki”. Został on opublikowany 17 lutego 2022 roku.

Memy z Putinem

Tego samego dnia opublikowano mem z Putinem. Prezydent Rosji budzi na nim ministra spraw zagranicznych, Siergieja Ławrowa, mówiąc, że dowiedział się z „The Sun” o tym, że w nocy Rosja miałaby atakować Ukrainę.

W kolejnych dniach dezinformacja pandemiczna słabła, a w jej miejsce pojawiały się kolejne treści dotyczące tematyki wojennej i relacji dyplomatycznych.

Szukanie winnych

18 lutego na profilu pojawiły się treści obwiniające Stany Zjednoczone o „zamach stanu na Ukrainie w 2014 roku”. 20 lutego wrzucono posta obciążającego Niemcy za możliwą agresję Rosji w Ukrainie, a wojnę przedstawiono jako wytwór mediów.

W trakcie rosyjskiej inwazji, 26 lutego, na stronie pojawił się pierwszy post poruszający tematykę uchodźców. Zdjęciu towarzyszył opis „I bach powtórka z rozrywki”. 

W kolejnych dniach treści dezinformacyjne związane z pandemią zostały – niemal bez wyjątku – zastąpione fałszywymi informacjami dotyczącymi sytuacji w Ukrainie. Celem tych działań jest odwrócenie naszej uwagi od faktycznych działań militarnych armii rosyjskiej i zniekształcenia obrazu wojny. W tym wypadku ukazuje się agresję jako konsekwencję działań rządów Niemiec lub USA. Podaje się w  wątpliwość również jej realność i dezawuuje poprzez sugerowanie, że w Ukrainie życie toczy się normalnie. 

Wojna jako starcie elit 

W jednym z udostępnionych przez GlosGminny.pl nagrań przekonuje się odbiorców, że wojna dzieje się „na linii zwyrodniałe samozwańcze globalne elity kontra cała światowa populacja” (czas nagrania 03:05). 

Taka opinia nie ma źródła w faktach i została zweryfikowana w tym artykule. Natomiast fałszywą informacją ukazującą ukraińsko-rosyjską wojnę jako spisek światowych elit zajęliśmy się w artykule pt. „Rosyjska inwazja spiskiem światowych elit?”.Tego typu narracje skupiają się na wyszukiwaniu „potencjalnych winnych”, zniekształcaniu obrazu faktycznych wydarzeń oraz podawaniu w wątpliwość wagi i istoty wojny.

Doszukiwanie się spisku elit symetryzuje i rozdziela odpowiedzialność za wojnę na oba podmioty (Rosję i Ukrainę), mimo że jedynym agresorem jest Federacja Rosyjska. 

Lego i koktajle Mołotowa 

Innym przykładem treści dezinformacyjnych, które udostępniane są przez GlosGminny.pl, jest fałszywa informacja o wyprodukowaniu przez firmę Lego klocków w kształcie koktajli Mołotowa, zarzucając firmie, że bogaci się na wojnie.

Klocki zostały wyprodukowane przez firmę Citizen Brick, a całość zysku ze sprzedaży została przekazana na pomoc Ukrainie, co opisaliśmy w tej analizie. Celem tej i podobnych akcji dezinformacyjnych jest obniżenie zaufania do podmiotów, które pomagają Ukrainie. 

Lega Artis 

Lega Artis to strona kancelarii, której blog wiele razy powielał fałszywe informacje. Publikowane przez nich treści dezinformacyjne, które zweryfikowaliśmy, znajdziesz pod tym linkiem. Ich profil na Facebooku obserwuje 52 tys. użytkowników.

W przeciwieństwie do profilu GlosGminny.pl Lega Artis nie udostępnia obrazków, memów i filmików. Budowanie dyskursu przez Lega Artis w postaci bloga świadczy o próbie przekonania odbiorców do medium, które miałoby mieć charakter ekspercki i rzetelny. 

W trakcie pandemii strona i profile Lega Artis publikowały fałszywe treści sugerujące, że szczepienia przeciwko koronawirusowi osłabiają odporność, przenoszą białka infekujące niezaszczepione osoby, zaburzają miesiączkę i prowadzą do niepłodności. 

Zespół nabytego niedoboru odporności 

Blog kancelarii znany jest z rozsiewania strachu przed ubocznymi skutkami szczepień. W jednym z wpisów czytamy: „Porównanie oficjalnych raportów rządowych sugeruje, że w pełni zaszczepieni rozwijają zespół nabytego niedoboru odporności”.

Nic jednak nie wskazuje na taki stan rzeczy. Nie ma żadnych naukowych dowodów na to, aby zaszczepienie skutkowało nabyciem AIDS. Informację tę zweryfikowaliśmy i przedstawiliśmy w tym tekście. 

Niebezpieczne białko 

W innym materiale, opublikowanym na blogu i profilu Lega Artis, znajdują się fałszywe informacje o białku produkowanym przy użyciu szczepień przeciw COVID-19. Miałoby ono przekraczać barierę krew-mózg, być rozprzestrzeniane na inne osoby w otoczeniu i powodować problemy z miesiączkowaniem. Nasza analiza, w której zweryfikowaliśmy te niezgodne z prawdą doniesienia, znajduje się pod tym linkiem. 

Szczepionki i niepłodność

Kolejny post opublikowany na blogu Lega Artis przedstawia nieprawdziwą informację, przetłumaczoną ze strony naturalnews.com. Według tych doniesień, dr. Roger Hodkinson miał przekonywać, że szczepionki przeciw COVID-19 doprowadzą do niepłodności. Post ten również miał charakter dezinformacyjny i upowszechniał fałszywe przekonania, o czym pisaliśmy w tej analizie. 

Rosyjska inwazja

Facebookowy profil oraz blog kancelarii Lega Artis rozpoczęły zmianę dyskursu i tematyki dezinformacyjnej już przed wojną rosyjsko-ukraińską. Wraz z nasilaniem się działań militarnych blog zintensyfikował publikację fałszywych informacji, których celem jest zniekształcanie ryzyka związanego z wojną. 

Obecnie dyskurs Lega Artis skupia się na promowaniu narracji antyuchodźczej. Opisywanie uchodźców przy użyciu antagonizującego języka – ukazując ich jako „przesiedleńców pokazujących różki” – ma na celu nie tylko wzbudzenie niechęci, ale też radykalizację postaw i zachowań. Ukazywanie uchodźców jako „pokazujących różki” ma bowiem mobilizować odbiorcę tego przekazu do aktywnego przeciwstawiania się temu zjawisku.

Fałszywy stan wyjątkowy

15 lutego 2022 roku na blogu oraz facebookowym profilu kancelarii Lega Artis pojawiły się fałszywe informacje dotyczące wprowadzenia w Polsce „stanu wyjątkowego”. W Polsce zapadła wtedy decyzja o wprowadzeniu stanu alarmowego ALFA-CRP, co opisaliśmy w tej analizie.

Strony kancelarii rozpowszechniały treści dezinformacyjne już przed rosyjską inwazją na Ukrainę, a w kolejnych dniach skala tego zjawiska uległa natężeniu. 

Laboratoria broni biologicznej 

W czasie wojny w Ukrainie blog i profil Lega Artis publikowały również fałszywe informacje o laboratoriach broni biologicznej na terytorium tego kraju. Miały one rzekomo należeć do Stanów Zjednoczonych, a podczas działań wojennych miały zostać przejęte przez siły rosyjskie. 

Informacje te zweryfikowaliśmy w tej analizie. Już w maju 2020 roku Służba Bezpieczeństwa Ukrainy (SBU) zdementowała fake newsy, jakoby na terenie kraju znajdowały się amerykańskie laboratoria biologiczne. Oba kraje współpracują natomiast w zakresie walki z zagrożeniem terrorystycznym wykorzystującym broń biologiczną.

Celem treści dezinformacyjnych przedstawiających działalność Ukrainy jako szkodliwą jest usprawiedliwienie ataku i agresji Rosji oraz ukazanie rosyjskich działań militarnych w lepszym świetle.

Darmowe mieszkania i pomoc finansowa

Na stronie publikowane były też fałszywe informacje dotyczące darmowych mieszkań oraz innych rodzajów pomocy dla osób z Ukrainy. We wpisie pominięto informację, że rozwiązania są czasowe, a środki finansowe nie trafią bezpośrednio do uchodźców, ale do osób, które przyjmą je pod swój dach.

Celem tego typu działań jest wzbudzenie niechęci do osób uciekających przed wojną i rozbudzenie poczucia, że Polacy stają się „obywatelami drugiej kategorii” we własnym kraju. Informację tę weryfikowaliśmy w tym artykule. 

Nie szczepimy się

Warto nadmienić, że część treści publikowanych w grupie jest zbieżna z tymi, jakie były i są publikowane w ramach ruchu Viral Vendetta, o którym pisaliśmy w tej analizie. Grupa „Nie szczepimy się”, podobnie jak ruch V_V, przedstawia pandemię koronawirusa – używając nazistowskiej symboliki i porównań – jako „medyczny nazizm”.

Certyfikaty COVID

Niektóre z udostępnianych w grupie grafik i postów przedstawiają pandemię koronawirusa jako narzędzie dyktatury nazistowskiej. Ideę certyfikatu unijnego COVID przedstawiają jako współczesne niewolnictwo, a program szczepień zestawiają z obozami koncentracyjnymi.

Program szczepień

W grupie publikowano również materiały, które porównywały program szczepień do obozów koncentracyjnych i przymusowej pracy, przedstawiając program szczepień i unijne certyfikaty jako środki zniewolenia ludzkości.

Nazistowska dyktatura

Wśród dezinformacyjnych treści znajdują się również grafiki porównujące pandemię koronawirusa do nazistowskiej dyktatury i przekonują, że dochodzi do „powtórzenia historii”, a pandemia miałaby być zorganizowaną i zaplanowaną operacją.

Rosyjska inwazja

Wraz z rozpoczęciem się inwazji rosyjskiej na Ukrainę udostępniane w grupie treści poszerzyły się o wojenną dezinformację, która w zasadniczej mierze dotyczyła sieci laboratoriów biologicznych oraz tematyki uchodźczej i spiskowej. 

W jednym z udostępnionych postów znajdują się fałszywe informacje, że w Ukrainie znajduje się sieć laboratoriów biologicznych. Według postu jednostki te, przy współpracy ze Stanami Zjednoczonymi, miały doprowadzić do wzrostu zachorowań na rzadkie infekcje. 

Fałszywe informacje o podobnej tematyce, udostępniane m.in. przez Lega Artis, zweryfikowaliśmy w tej analizie. 

Niebiańska Jerozolima

Innego typu spiskiem promowanym w grupie jest teoria Niebiańskiej Jerozolimy, którą opisaliśmy i zweryfikowaliśmy w tym artykule. Ta fałszywa koncepcja zakłada, że w ramach tajnego projektu Izrael ma zostać przeniesiony na terytorium Ukrainy (a konkretnie Państwa Chazarskiego).

Wykorzystując antysemickie teorie spiskowe, celem dezinformacji jest stworzenie fałszywego obrazu wojny, jakoby była ona konsekwencją semickiego spisku, i pogłębienie przekonania, że „za wszystkim stoją Żydzi”.

Antysemickie teorie spiskowe pojawiały się również w czasie pandemii. Fałszywe informacje sugerowały, że mimo obostrzeń Żydzi mogli hucznie świętować lub że poprzez wprowadzenie pandemii próbowali przejąć kontrolę nad światem. 

Dezinformacja uchodźcza

W grupie pojawiają się również fałszywe informacje dotyczące sytuacji na granicy ukraińsko-polskiej. Publikowane materiały mają na celu wzbudzenie wątpliwości dotyczących pochodzenia osób uciekających z Ukrainy i ich tożsamości, ale także rozbudzenie strachu przed nimi. O sytuacji na granicy w kontekście wojny pisaliśmy w tej analizie. 

Wiadomości z czasów ostatecznych

Wiadomości z czasów ostatecznych to kanał funkcjonujący na komunikatorze Telegram, który znany jest z braku kontroli i moderacji treści oraz materiałów udostępnianych w ramach platformy. Kanał ten zrzesza 12 200 subskrybentów. 

W opisie kanału Wiadomości z czasów ostatecznych możemy przeczytać: 

Od czasu pandemii koronawirusa kanał ten udostępniał treści mające na celu podważyć istnienie pandemii i przedstawić ją jako planowaną i kontrolowaną operację globalnej elity. 

Na kanale treści udostępniane są przez jednego użytkownika o nicku „John Connor”. Sporadycznie udziela się konto o nazwie „Emi”. Mimo że Telegram pozbawiony jest zewnętrznej moderacji, to te konta odpowiedzialne są za kreację dyskursu w ramach kanału Wiadomości z Czasów Ostatecznych.

Posty mają charakter sakralny, prześmiewczy lub szokujący. Przedstawiana w nich narracja ma na celu „odkrycie prawdy o spisku elit”, wypaczenie rzeczywistości jako medialnej kreacji oraz zapowiedzenie apokalipsy i Nowego Raju. 

Na kanale znajdziemy treści, które prezentują pandemię jako twór reżyserowany w mediach, a szczepionki jako broń przeciwko ludzkości. 

Pandemia to spektakl

Na kanale udostępniono m.in. filmik ukazujący dwie osoby w biały skafandrach higienicznych, rękawiczkach i maskach. Jedna z osób, spytana przez mężczyznę nagrywającego materiał, potwierdziła skinieniem głowy, że jest „COVID Cleaner’em” (ang. cleaner oznacza „sprzątacz”).

Ponieważ jedna z osób w skafandrze pozowała do zdjęć robionych przez drugą, autor nagrania sugerował na głos w języku angielskim, że jest to materiał przeznaczony do mediów. W poście, w którym filmik udostępniono, znajduje się następujący opis: „Straszenia ludzi ciąg dalszy. Wyreżyserowana PLANdemia! 😡”. 

Post ma na celu przedstawienie pandemii jako zaplanowanego działania, które jest reżyserowane, aby manipulować i straszyć ludzi. Nieprawdziwą informację sugerującą fałszywość pandemii weryfikowaliśmy w tej analizie. 

Ewolucja broni

Na kanale została opublikowana również grafika, opisana jako „ewolucja broni”, ukazująca różne typy broni na przestrzeni czasów. Próbuje ona dowieść, że szczepionki wpisują się w proces doskonalenia środków bojowych, stanowiąc broń przeciwko ludzkości.

Bill Gates

Wśród udostępnionych materiałów możemy znaleźć również zdjęcie graffiti na pociągu, ukazujące wizerunek Billa Gatesa ze strzykawką, w kierunku którego leci pocisk, a za jego plecami znajduje się cmentarz.

Graffiti sugeruje, że Billa Gatesa należałoby zabić, ponieważ jest odpowiedzialny za program szczepień, przedstawiany w materiałach znajdujących się na kanale jako działanie mające na celu przejęcie kontroli nad ludzkością.

Fałszywe doniesienia dotyczące Billa Gatesa i jego rzekomych koneksji ze szczepionkami weryfikowaliśmy wiele razy.

Inwazja na Ukrainę

Po rosyjskiej inwazji na Ukrainę – podobnie jak w poprzednich źródłach dezinformacji – również na kanale Wiadomości z Czasów Ostatecznych nasiliła się publikacja fałszywych treści dotyczących wojny rosyjsko-ukraińskiej.

Pierwsze posty dotyczące tematyki wojennej pojawiły się 19 lutego 2022 roku (1, 2, 3) i stanowiły część narracji na kanale. W ciągu następnych dni dyskurs związany z rosyjską inwazją niemal całkowicie zastąpił fałszywe informacje dotyczące pandemii i szczepień oraz zdominował liczbowo posty publikowane na kanale. 

Tematyka uchodźcza

W pierwszych dniach narracja skupiała się na sytuacji związanej z uchodźcami, którzy uciekali z Ukrainy do Polski, próbując zwrócić uwagę na osoby o ciemnym kolorze skóry.

Tego typu dezinformacyjne posty mają wzbudzić w odbiorcach negatywne nastawienie do uchodźców, a także ugruntować przekonanie, że do Polski nie przybywają Ukraińcy, lecz osoby z Bliskiego Wschodu i Afryki. O sytuacji uchodźców pisaliśmy w tym artykule, weryfikując również doniesienia o ich pochodzeniu. 

Wojna w Syrii

Innym sposobem na odwrócenie uwagi od operacji wojskowych i militarnej agresji Rosji jest zmiana tematu i przypominanie o wojnach i konfliktach, które obecnie również mają miejsce, a są rzekomo zapomniane. 

Na kanale pojawiła się grafika, przedstawiająca zbombardowane miasto, przez które przejeżdżają opancerzone pojazdy, wraz z podpisem: „Od pięciu dni izrael bombarduje Syrię. Tak wygląda syryjska flaga, gdyby ktokolwiek miał ochotę zrobić sobie nakładkę”.

Tego typu opis ma wzbudzić niechęć do mediów, które uwypuklają konflikt rosyjsko-ukraiński, „zapominając” o działaniach militarnych prowadzonych w innych częściach świata.

Podobne techniki manipulacji określa się mianem „whataboutismu” (będącego również błędem logicznym), o czym więcej przeczytasz w tym tekście. Co więcej, jego celem jest także dzielenie społeczeństwa poprzez krytykę osób, które skorzystały z nakładki na zdjęcie profilowe na Facebooku z flagą Ukrainy. 

Wojna jako spektakl

Na kanale opublikowany został również post opisujący: Zełenskiego jako aktora, konflikt jako zaplanowane działanie, a wojnę jako starcie globalnych elit, które ścierają się w walce o kontrolę nad światem.

Celem tego typu działań jest umniejszenie istoty wojny i przedstawienie jej jako medialnego spektaklu, ale i tematu zastępczego dla faktycznego problemu, jakim jest globalny spisek elit, pozostający za naszym zasięgiem. Zrzuca to ponadto odpowiedzialność z Federacji Rosyjskiej jako jedynego agresora. 

Doniesienia o rzekomej mistyfikacji, jaką miałaby być wojna, zweryfikowaliśmy w tej analizie. 

Podsumowanie

Działania tego typu aktorów dezinformacji wpisują się prorosyjską propagandę, której celem jest tworzenie chaosu informacyjnego w sferze medialnej. Natłok dezinformacji ma odwrócić uwagę od wydarzeń, które faktycznie mają miejsce podczas wojny i wzbudzać w odbiorcach mediów społecznościowych skrajne emocje.

Celem manipulacji i rozpowszechniania alternatywnych informacji jest wykrzywienie obrazu wojny, a nawet jej całkowite zanegowanie. Natłok fałszywych informacji utrudnia zrozumienie istoty kryzysu i wojny, pogłębia poczucie, że nikomu nie można ufać, i dzieli społeczeństwo.

Tego typu zmiany narracji zostały również opisane przez organizację Maltida, CeMAS i Facta News, co dowodzi, że nie są to odosobnione przypadki, a wojenna dezinformacja ma również miejsce w innych krajach.