Trwa spór o CPK

Istotnym tematem w polskiej debacie publicznej jest przyszłość Centralnego Portu Komunikacyjnego. W ostatnich dniach sprawdziliśmy wypowiedź Donalda Tuska, który błędnie stwierdził, że budowa tej inwestycji jeszcze nie ruszyła. Premier powiedział również, że dostępne mu ekspertyzy stawiają inwestycję pod znakiem zapytania.

Według planu port lotniczy miał powstać na terenie trzech gmin między Warszawą i Łodzią. Przy okazji analizy wypowiedzi Macieja Laska sprawdziliśmy, że spółka wykupiła dotychczas 1,2 tys. ha, czyli nieco ponad połowę ziem potrzebnych do realizacji pierwszego etapu budowy lotniska.

Na antenie Super Expressu poseł Grzegorz Napieralski zasugerował, że na wspomnianych terenach dochodziło do wysiedleń. Jego słowa skontrowała Paulina Matysiak z partii Razem, która zaznaczyła, że żadna osoba nie została wywłaszczona w związku z budową CPK.

Program Dobrowolnych Nabyć

W ustawie o Centralnym Porcie Komunikacyjnym określono przepisy, na podstawie których spółka CPK miała wejść w posiadanie terenów potrzebnych pod inwestycję (art. 28, art. 29, art. 29a-i). W dokumencie uchwalonym przez Radę Ministrów zadecydowano, że grunty zostaną wykupione w pierwszej kolejności za pośrednictwem Programu Dobrowolnych Nabyć (s. 53).

Zgodnie z założeniami, spółka miała pozyskać potrzebne tereny w latach 2020–2023. Na początek w ramach PDN, a po jego zakończeniu miało dojść do wywłaszczeń za odszkodowaniem w stosunku do tych terenów niezbędnych do realizacji inwestycji, których nie udało się nabyć w ten sposób (s. 53).

Program ruszył w 2020 roku

W uchwale znajdziemy informację, że do budowy portu lotniczego potrzebny jest wykup 3 tys. ha. ziem. Zauważono też potrzebę ich szybkiego pozyskania, bo, jak czytamy: „wykup na jak najwcześniejszym etapie przygotowań ma przy tym zabezpieczać przed ewentualnymi spekulacjami na rynku nieruchomości” (s. 26).

Spółka CPK ruszyła z Programem Dobrowolnych Nabyć pod koniec 2020 roku. Pełnomocnik rządu Marcin Horała podkreślał wówczas, że przewidziano na ten cel 13 mld zł z budżetu.

W ramach PDN właścicielom proponowano możliwość sprzedaży ich nieruchomości. Oferowano im 140 proc. wartości rynkowej budynków i 120 proc. wartości gruntu, zgodnie z wyceną dokonaną przez rzeczoznawcę. Pozwalały na to przepisy ustawy o CPK (art. 29b). Alternatywnie oferowano właścicielom opcję zamiany nieruchomości na inną, znajdującą się obecnie w zasobach Skarbu Państwa. 

Efekty PDN

Przyjmowanie wniosków do PDN trwało do 7 kwietnia 2023 roku. We wrześniu spółka ogłosiła, że kupiła już 1 tys. ha gruntów pod budowę lotniska. Pod koniec roku w zasobach spółki znajdowało się już 1 624 ha, z czego 1 262 ha pochodziły z wykupu (s. 102). 

Oprócz wykupienia tych terenów CPK deklarowało, że część zgłoszeń była jeszcze w trakcie procedowania. Do tego momentu zakupiono już 50 proc. nieruchomości zabudowanych budynkiem mieszkalnym w obszarze preferowanej lokalizacji lotniska. Trwały prace nad nabyciem kolejnych 6 proc. Z kolei ⅓ działek była zgłoszona do PDN, ale nie podjęto jeszcze nad nimi prac, a 17 proc. takich nieruchomości nie zostało zgłoszonych do programu (s. 102).

Pierwszy etap pozyskiwania gruntów zakończony

Pierwszy etap inwestycji CPK (2020–2023) przewidywał, że nieruchomości zostaną pozyskane w pierwszej kolejności przez dobrowolne nabycia. Dopiero później tereny, których nie uda się wykupić w ramach PDN, miały podlegać wywłaszczeniom (s. 53). Czytamy o tym również w analizie NIK, w której przyjrzano się założeniom CPK (s. 37).

Co dalej z inwestycją?

W uchwale dotyczącej drugiego etapu programu inwestycyjnego CPK (2024–2030) czytamy, że po zakończeniu PDN, do 2025 roku planowano pozyskanie pozostałych nieruchomości potrzebnych pod budowę lotniska (s. 50). 

Mowa o terenach określonych w Planie Generalnym portu lotniczego. Dotychczas do tych wywłaszczeń nie doszło. 

Przepisy dotyczące wywłaszczeń określono w rozdziale 6 ustawy o CPK z 2018 roku. Procedura przewiduje odszkodowanie dla właściciela nieruchomości (art. 46, art. 58). W 2022 rok Sejm obradował nad nowelizacją ustawy o gospodarce nieruchomościami, która miała dotyczyć wywłaszczeń pod inwestycje publiczne, w tym właśnie CPK. Zastrzeżenia do projektu zgłaszał Rzecznik Praw Obywatelskich. Nowelizacja ostatecznie nie weszła w życie.