Demagog w liczbach

Od stycznia do grudnia 2020 udało nam się zweryfikować aż 562 wypowiedzi polityków. Wzięliśmy pod lupę najbardziej istotne z punktu widzenia debaty publicznej wystąpienia, które pod okiem naszych czujnych fact-checkerów zostały zestawione z oficjalnymi źródłami informacji w celu sprawdzenia, w jakim stopniu pokrywają się one z rzeczywistością. Okazuje się, że:

Jeśli porównamy odsetek fałszów i manipulacji w stosunku do wszystkich sprawdzonych wypowiedzi w 2019 roku, okaże się, że w mijającym roku ich wskaźnik procentowy spadł (w 2019 roku wynosił 45 proc.). W porównaniu z rokiem 2019 przeanalizowaliśmy dla Was aż o 260 wypowiedzi więcej!

Sprawdzone wypowiedzi w 2020

Wybory prezydenckie

W 2020 w Polsce odbyły się wybory prezydenckie, które zapiszą się na kartach historii. W ramach przygotowań do tego wydarzenia stworzyliśmy raport #5latPAD, w którym podsumowaliśmy kończącą się kadencję Andrzeja Dudy na stanowisku głowy państwa. Zweryfikowaliśmy i oceniliśmy 30 obietnic wyborczych obecnego prezydenta, wśród których wyróżniliśmy:

✅ 13 obietnic zrealizowanych,

⚠️ 9 obietnic częściowo zrealizowanych,

❌ 8 obietnic niezrealizowanych.

5 lat prezydentury Andrzeja Dudy

W raporcie, poza obietnicami, znajdują się też informacje o ułaskawieniach, podpisanych i zawetowanych ustawach, inicjatywie ustawodawczej oraz innych ważnych elementach zakończonej prezydentury. Opracowanie jest dostępne tutaj.

Chociaż w związku z pandemią kampania wyborcza została poważnie zakłócona, a same wybory odbyły się w innym terminie, niż pierwotnie planowano, zespół Demagoga bacznie śledził kandydatów na najważniejszy urząd w państwie, stale weryfikując ich wypowiedzi.

Aby dotrzeć do jak największego grona odbiorców, podjęliśmy współpracę z Karolem Paciorkiem, prowadzącym YouTube’owy kanał Imponderabilia. Dzięki temu mogliśmy zweryfikować wypowiedzi wszystkich kandydatów, z którymi Karol przeprowadził wywiady.

Przed drugą turą wyborów zebraliśmy w podsumowaniach obietnice złożone przez obu kandydatów, Andrzeja Dudę i Rafała Trzaskowskiego, jednocześnie oceniając, jak dalece proponowane przez nich rozwiązania leżą w faktycznej kompetencji głowy państwa. 

Sprawdzone obietnice wyborcze Andrzeja Dudy i Rafała Trzaskowskiego

W związku z wątpliwościami dotyczącymi wyników drugiej tury część internautów z niedowierzaniem przyjęła wiadomość, że Rafał Trzaskowski mógł przegrać wybory, wygrywając jednocześnie w 10 z 16 województw. W odpowiedzi na te kontrowersje przygotowaliśmy analizę wyników wyborów, w której wyjaśniliśmy zawiłości systemu wyborczego oraz podzieliliśmy wyniki na poszczególne regiony, ukazując liczby, które zdecydowały o ostatecznym kształcie wyników głosowania.

Najpopularniejszy fact-check 2020 roku

Wśród 562 sprawdzonych wypowiedzi w 2020 roku największą popularnością cieszyły się analizy dotyczące ważnych i głośnych wydarzeń w naszym kraju. Rekordową liczbę wyświetleń i reakcji na Facebooku zdobył post dotyczący wypowiedzi Patryka Jakiego o przyczynach dokonywanych w Polsce aborcji. 

Najpopularniejszy fact-check w 2020 roku

Inne analizy, które wywoływały emocje naszych czytelników, dotyczyły Strajku Kobiet. Nie mniejszą popularnością cieszyły się weryfikacje wypowiedzi kandydatów na prezydenta w czasie kampanii wyborczej oraz artykuły na temat pandemii koronawirusa.

Na Twitterze sporo emocji wzbudzały również publikacje dotyczące tematów gospodarczych oraz problemów społecznych. Wśród tegorocznych rekordzistów możemy wymienić Krzysztofa Bosaka, którego wypowiedź o inflacji wywołała zawziętą dyskusję, oraz Roberta Biedronia, który najczęściej zwracał uwagę na kwestie społeczne, jak np. wysokość emerytur czy samobójstwa popełniane przez młodych ludzi.

Fake newsy w 2020 roku

Nieustannie dementujemy fałszywe informacje pojawiające się w internecie, zarówno te dotyczące koronawirusa (które ze względu na pandemię były wyjątkowo liczne), jak i wszelkich innych dziedzin. Od stycznia udało nam się przeanalizować 299 fake newsów krążących po sieci. Obalaliśmy liczne mity związane m.in. z COVID-19, pożarami w Australii, technologią 5G, Wielką Orkiestrą Świątecznej Pomocy, programem 500+, prezydentem Andrzejem Dudą czy Strajkiem Kobiet. 

Cała prawda o koronawirusie! Czy mamy się czego obawiać?

Największą popularnością wśród czytelników cieszyło się nasze kompendium informacji o koronawirusie, opublikowane zaraz na początku pandemii. Z raportu mogliście (i nadal możecie – tekst jest stale aktualizowany) dowiedzieć się, czym dokładnie jest koronawirus, jak się przed nim bronić i czy rzeczywiście jest groźny. Odpowiadamy w nim na najważniejsze i najbardziej frapujące pytania, takie jak: ile wynosi okres inkubacji wirusa, co robić w przypadku podejrzenia zakażenia, jak działa rządowa aplikacja ProteGo Safe oraz czym jest kwarantanna i jak przebiega w praktyce.

Z pojedynczych artykułów największym zainteresowaniem cieszyła się analiza pt. „Nie, Bill Gates nie sfinansował pandemii koronawirusa z Wuhan”. Pisaliśmy w niej o licznych fałszach i dezinformacji, które narosły wokół domniemanego spisku Fundacji Gatesów oraz Instytutu Pirbrighta, mających na celu depopulację i osiągnięcie korzyści finansowych wynikających ze sprzedaży szczepionki na wirus, który te same instytucje wprowadziły wcześniej do użytku.

Najpopularniejszy fake news w 2020 roku

Mechanizm rozprzestrzeniania się dezinformacji jest zbliżony do tego, w jaki sposób replikuje się wirus. Szybko więc eksperci zaczęli mówić o kolejnej epidemii, na jaką jesteśmy narażeni – epidemii fałszywych informacji, infodemii.

Źródło: Światowa Organizacja Zdrowia

Organizacje zrzeszone w Międzynarodowej Sieci Fact-Checkingowej (IFCN) szybko podjęły decyzję o nawiązaniu ścisłej współpracy, aby przeciwdziałać rozpowszechnianiu dezinformacji o koronawirusie. Prowadzony pod egidą IFCN projekt Coronavirus Facts Alliance, którego dumnym uczestnikiem jest Stowarzyszenie Demagog,

Coronavirus Fact-Check Alliance

Tematyka fałszywych informacji dotyczących pandemii zmieniała się w czasie: od nieprawdziwych doniesień o krematoriach w Wuhan i udziale Billa Gatesa w stworzeniu wirusa, przez dezinformację wokół obostrzeń wprowadzanych podczas tzw. pierwszego lockdownu, aż po niebezpieczne i negujące fakty naukowe wiadomości o szczepionkach.

Od początku pandemii zweryfikowaliśmy 110 fałszywych doniesień dotyczących koronawirusa SARS-CoV-2 i choroby, którą wywołuje. Ich zestawienie jest regularnie uzupełniane o nowe analizy.

Koronawirus – zestawienie fałszywych informacji

Znaczenie organizacji fact-checkingowych w walce z infodemią dostrzega też Światowa Organizacja Zdrowia, która zachęca do kontaktu z nami w celu weryfikacji podejrzanych informacji.

Źródło: Światowa Organizacja Zdrowia

INFOSKAN

INFOSKAN

W październiku ruszył nasz ekspercki newsletter „Infoskan”. Jego subskrybenci raz w miesiącu otrzymują dawkę wiedzy na temat inicjatyw fact-checkingowych, sposobów walki z fake newsami oraz najnowszych trendów technologicznych. Najważniejsze, specjalnie wyselekcjonowane informacje wraz ze źródłami i linkami podane w prostej i czytelnej formie. Zapisz się i bądź na bieżąco!

PODCAST

DEMAGOG PODCAST

Zapoczątkowaliśmy także format Podcastów Demagoga. Dotychczas wypuściliśmy 17 odcinków. Drugi sezon podcastów już wkrótce do usłyszenia na wszystkich najważniejszych platformach streamingowych.

Akademia Fact-Checkingu

Od czterech lat Akademia Fact-Checkingu dociera do młodzieży ze szkół podstawowych i średnich w różnych zakątkach Polski, aby edukować o tym, w jaki sposób wyszukiwać i weryfikować informacje, oceniać wiarygodność źródeł, korzystać z użytecznych narzędzi online oraz walczyć z fake newsami. Pomimo pandemii koronawirusa i związanych z nią obostrzeń sanitarnych, w 2020 roku udało nam się przeprowadzić 22 warsztaty w trzech różnych formatach:

• stacjonarnym,
• hybrydowym oraz
• zdalnym.

W naszych zajęciach udział wzięło łącznie 450 uczniów. Zorganizowaliśmy również cykl trzech webinariów dla uczniów szkół średnich na zlecenie Sekretariatu ds. Młodzieży Województwa Zachodniopomorskiego. Nauczycielom, edukatorom i bibliotekarzom zaproponowaliśmy szkolenia stacjonarne oraz spotkania online. Udział w nich wzięło blisko 200 osób.

Akademia Fact-Checking w domu

Ze względu na przejście szkół na naukę zdalną wprowadziliśmy w naszych mediach społecznościowych cykl „Akademia Fact-Checkingu w domu”. Złożyła się na niego seria krótkich wpisów, w których podsuwaliśmy nauczycielom pomysły, jak wykorzystać czas pracy zdalnej do wspólnego rozwijania z uczniami kompetencji krytycznego myślenia i weryfikowania informacji.

W zajęciach z uczniami wykorzystaliśmy również nowe narzędzie edukacyjne – opracowaliśmy polską wersję gry zespołowej „Fakescape. Ucieknij fake newsom”, inspirowanej konwencją escape roomu, a stworzonej przez studentów Uniwersytetu Masaryka w Brnie. Współtworzyliśmy również program tegorocznej edycji projektu Seniorzy w Sieci organizowanego przez Towarzystwo Inicjatyw Twórczych „ę”. W ramach działań pro bono opracowaliśmy także scenariusze zajęć dla ZHP, z których będą korzystać drużynowi Programowego Ruchu Odkrywców.

Fakescapce – ucieknij fake newsom

Słowo od Zespołu Demagoga

Mijający rok pokazał nam wszystkim, jak niezmiernie ważny jest dostęp do sprawdzonych i wiarygodnych informacji pochodzących z rzetelnych źródeł. Dla wszystkich osób zaangażowanych w projekt Demagoga był on dowodem, że fact-checking to nie tylko bieżące wojenki polityczne i analizy, który z polityków ma rację czy który spełnił więcej obietnic. To coś o wiele więcej.

Niespotykana dotąd skala dezinformacji wokół kluczowych kwestii zdrowotnych (metod ochrony przed zakażeniem koronawirusem, leczenia COVID-19 czy w końcu – skuteczności i bezpieczeństwa szczepionek na COVID) pokazuje, że dostęp do wiarygodnych informacji może decydować o naszym zdrowiu, a nawet życiu.

Dezinformacja wokół technologii 5G zaowocowała wieloma przypadkami niszczenia (również w Polsce) masztów telekomunikacyjnych – infrastruktury krytycznej dla bezpieczeństwa państwa. To również stanowi poważne zagrożenie dla życia obywateli naszego kraju.

To sprawy będące ponad bieżącą polityką. Dotyczą one nas wszystkich, niezależnie od wyznawanego światopoglądu i preferencji partyjnych.

Świadomi ogromu wyzwań, jakie czekają nas w nadchodzącym roku, ale także odpowiedzialności, jaka spoczywa na podmiotach czynnie walczących z dezinformacją, jesteśmy w pełni zdeterminowani, aby jeszcze skuteczniej przeciwdziałać fałszowi w przestrzeni publicznej. Ponieważ fakty są najważniejsze.

Redaktor naczelny Demagog.org.pl, Paweł Terpiłowski