Edukacja 
Ekologia 
Energetyka 
Fact-checking 
Klimat 
Rosja 
UE 
Ukraina 
Wybory 
Zdrowie 
Skopiuj link
Drukuj
Udostępnij
6 min czytania
Obalamy fałszywe informacje pojawiające się w mediach społecznościowych oraz na portalach internetowych. Odwołując się do wiarygodnych źródeł, weryfikujemy najbardziej szkodliwe przykłady dezinformacji.
6 min czytania
Zełenski chce w Ukrainie „Niebiańskiej Jerozolimy”? Sprawdzamy
W sieci pojawiło się nagranie, w którym użyto fragmentu wystąpienia Donalda Trumpa o Ukrainie. Powiązano je z rzekomym planem znanym pod nazwą „Niebiańska Jerozolima”. Sprawdzamy, czy to wystarczający dowód na potwierdzenie teorii spiskowej.
Facebook / Pexels / Modyfikacje: Demagog
Zełenski chce w Ukrainie „Niebiańskiej Jerozolimy”? Sprawdzamy
W sieci pojawiło się nagranie, w którym użyto fragmentu wystąpienia Donalda Trumpa o Ukrainie. Powiązano je z rzekomym planem znanym pod nazwą „Niebiańska Jerozolima”. Sprawdzamy, czy to wystarczający dowód na potwierdzenie teorii spiskowej.
Analiza w pigułce
- Na Facebooku opublikowano nagranie związane z teorią o „Niebiańskiej Jerozolimie”. Stwierdzono w nim, że Wołodymyr Zełenski wypędził Ukraińców z kraju, by „zrobić miejsce dla Izraela”. Do filmu dołączono fragment wypowiedzi Donalda Trumpa, w którym mówi, że „Ukrainy już nie ma” [czas nagrania 00:01] oraz że „Ukraińcy nie mają do czego wracać” [czas nagrania 00:19].
- Niebiańska Jerozolima to teoria spiskowa, która zakłada, że na terenach ukraińskich powstanie nowe państwo Izrael. Rzekome powody bazują na fałszywych i wątpliwych dla historyków źródłach.
- Wypowiedź Donalda Trumpa wyrwano z kontekstu. W swoim wystąpieniu nie nawiązywał do Izraela ani do teorii o „Niebiańskiej Jerozolimie” [czas nagrania 59:52].
Od lat odróżniamy fałsz od prawdy. Pomóż nam działać dalej: przekaż 1,5% podatku Demagogowi! Wpisz w PIT: KRS 0000615583
Chaos informacyjny związany z konfliktem zbrojnym w Ukrainie może sprzyjać szerzeniu fałszywych narracji i teorii spiskowych. Jedną z nich jest stwierdzenie, że Żydzi są zamieszani w wojnę w Ukrainie. Taką teorią jest opisywana już wcześniej przez nas (np. 1, 2, 3) narracja o Niebiańskiej Jerozolimie.
Po raz kolejny odwołano się do niej na jednym z facebookowych kont: Józef Białek — Czas na Prawdę. We wpisie zamieszczono fragment wystąpienia Donalda Trumpa, w którym prezydent USA opowiada o tym, że m.in. „Ukrainy już nie ma” oraz że kraj jest „niemożliwy do odbudowania”. W opisie nagrania możemy przeczytać [pisownia oryginalna]: „Zelenski zrobił robotę wypędzając Ukraińców na tułaczkę PO ŚWIECIE, a opornych na front, by zrobić miejsce dla IZRAELA”.
Treści powielane przez Józefa Białka już kilkukrotnie pojawiały się w naszych analizach (1, 2, 3). Rozpowszechniał on fałszywe informacje na temat wojny w Ukrainie oraz pandemii COVID-19.
Fot. Facebook.com, 15.02.2025
Teoria o Niebiańskiej Jerozolimie – jaki ma związek z Ukrainą?
W ostatnich latach w sieci pojawiło się twierdzenie, jakoby planowano przesiedlić Żydów do Ukrainy i stworzyć tam nowe państwo, tzw. „Niebiańską Jerozolimę”.
Teoria spiskowa o „Niebiańskiej Jerozolimie” krąży w sieci co najmniej od 2018 roku. Według jej założeń rząd Izraela rzekomo planuje przenieść swoje państwo na tereny Ukrainy, a dokładniej – na obszar dawnego państwa Chazarów. Zwolennicy tej teorii powołują się m.in. na słowa Henry’ego Kissingera, który miał stwierdzić, że „za 10 lat Izrael przestanie istnieć”. Te argumenty opierają się na fałszywych i niewiarygodnych dla historyków źródłach, co wielokrotnie wyjaśnialiśmy w naszych analizach (1, 2).
Narracja o rzekomym planie założenia „Niebiańskiej Jerozolimy” zyskała popularność po rosyjskiej inwazji na Ukrainę w 2022 roku. Ponownie o tej teorii zrobiło się głośno, gdy w październiku 2023 roku zaostrzył się konflikt izraelsko-palestyński.
Jaki jest kontekst wypowiedzi Donalda Trumpa o Ukrainie?
Słowa Donalda Trumpa zawarte w nagraniu mają być, według treści z posta, dowodem, że jesteśmy świadkami wypełniania się planu o kryptonimie „Niebiańska Jerozolima”. Wystąpienie amerykańskiego prezydenta miało miejsce 25 września 2024 roku podczas jednego z wieców jego kampanii wyborczej w Mint Hill [czas nagrania 1:00:46].
W nagraniu wyodrębniono fragmenty wystąpienia Trumpa, w których powiedział m.in.: „Ukraińcy nie mają do czego wracać” [czas nagrania 00:19], „Te budynki są zniszczone. Tych miast już nie ma” [czas nagrania 00:26], „Mamy kraj, który został zniszczony i niemożliwy do odbudowania” [czas nagrania 00:46].
Donald Trump nie wspomniał jednak o „Niebiańskiej Jerozolimie”, czy nawet o Izraelu. Nie ma także informacji, by kiedykolwiek rozpowszechniał on informacje na temat tej teorii spiskowej.
Czy Zełenski doprowadził do wypędzenia ukraińskich obywateli z kraju na rzecz „Niebiańskiej Jerozolimy”? To fałsz
Kolejnym rzekomym dowodem zwolenników tej teorii spiskowej jest trwająca wojna w Ukrainie. Jednymi z jej skutków są miliony uchodźców, którzy opuścili kraj w obawie przed zagrożeniem. Jak możemy przeczytać w opisie nagrania, to prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski ma być odpowiedzialny za wypędzenie ludzi z kraju, by „zrobić miejsce dla Izraela”.
Odpowiedzialność za inwazję ponoszą Władimir Putin i rosyjski rząd, który podjął decyzję o ataku, a wcześniej przez lata destabilizował sytuację w Ukrainie. Federacja Rosyjska – zarówno przed, jak i po 2014 roku, w którym doszło do separatystycznych zrywów – podejmowała działania hybrydowe przeciwko Ukrainie.
Rosja zaatakowała Ukrainę z pogwałceniem praw międzynarodowych
Atak nastąpił po miesiącach przygotowań i rosyjskich manewrów, które obejmowały zakrojone na szeroką skalę ćwiczenia wojskowe wzdłuż granicy Rosji z Ukrainą. W momencie ataku prezydent Federacji Rosyjskiej Władimir Putin w oficjalnym orędziu ogłosił rozpoczęcie „operacji militarnej” w Ukrainie. Warto dodać, że Kreml już kilkukrotnie negował swoją odpowiedzialność za rozpoczęcie wojny i obarczał winą Ukrainę lub Zachód.
Teoria spiskowa o „Niebiańskiej Jerozolimie” należy do fałszywych narracji, które mogą służyć do odwracania uwagi od rosyjskiej odpowiedzialności za rozpoczęcie pełnoskalowej inwazji na Ukrainę (s. 38). Eksperci Cyber Policy NASK wskazują, że wątki dotyczące „Nowej Chazarii” czy „Nowej Jerozolimy” są częścią jednej z kluczowych strategii rosyjskiej dezinformacji – tematów wykorzystywanych do tworzenia i rozpowszechniania fake newsów (s. 8–9).
Teorie spiskowe są częścią działań dezinformujących
Teorie spiskowe mają na celu wprowadzać chaos informacyjny. Dzięki sensacyjnemu wydźwiękowi oraz tematyce, która może prowadzić do podziałów społecznych, skutecznie przyciągają uwagę i wzbudzają emocje.
Rosyjska propaganda już od początku wojny wykorzystywała teorie spiskowe. Mówiono, że zbrodnie dokonane przez rosyjskich żołnierzy w Buczy nie miały miejsca lub że sfałszowano materiały wideo. Co więcej, w na początku wojny w 2022 roku pojawiały się fake newsy zakładające, że inwazja Rosji na Ukrainę jest wielką mistyfikacją.
Ze względu na to, że treści o charakterze antysemickim wciąż wzbudzają duże zainteresowanie, dezinformacja może łączyć je z narracjami dotyczącymi wojny. Należy jednak pamiętać, że teorie spiskowe są zbudowane na fałszywych założeniach (s. 82).
Przekaż nam 1,5% podatku!
Wesprzyj nas, przekazując 1,5% podatku na kontrolę polityków. Wpisz w PIT: KRS 0000615583
*Jeśli znajdziesz błąd, zaznacz go i wciśnij Ctrl + Enter
POLECANE DLA CIEBIE
